1. Soạn văn Diễn biến Chiến dịch Điện Biên Phủ: Câu hỏi và trả lời phần Chuẩn bị
Câu 1: Xem lại mục Chuẩn bị ở bài Hồ Chí Minh và Tuyên ngôn độc lập để vận dụng vào bài đọc hiểu văn bản này
Văn bản thuật lại một sự kiện là loại văn bản thông tin mà người viết trình bày, kể lại một sự kiện lịch sử, văn hóa, khoa học… Khi đọc, các em cần chú ý đến trật tự thời gian. Cụ thể:
– Thời điểm và nơi xuất hiện của văn bản. Thời điểm có ý nghĩa gì?
– Thông tin chính mà văn bản cung cấp cho người đọc. Thông tin ấy được nêu ở phần nào của văn bản?
– Những mốc thời gian được nhắc đến trong văn bản. Tương ứng với mỗi mốc thời gian đó là sự kiện gì?
– Các yếu tố nhan đề, sa pô, đề mục, chữ đậm, số thứ tự, dấu đầu dòng, hình ảnh, âm thanh… trong văn bản. Những yếu tố đó có tác dụng gì?
– Sự kiện được thuật lại. Ý nghĩa của việc thuật lại sự kiến đó đối với người đọc?
Trả lời:
+ Thời điểm xuất hiện của văn bản: 6-5-2019.
=>Nơi xuất hiện văn bản: trang tin đồ họa infographic.vn của trang báo Thông tấn xã Việt Nam.
=>Thời điểm xuất hiện có ý nghĩa: chuẩn bị kỷ niệm 65 Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 – 7/5/2019).
+ Thông tin chính văn bản cung cấp: được nêu ngay ở nhan đề văn bản – Diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ.
+ Những mốc thời gian được nhắc đến tương ứng với thời gian diễn ra sự việc. Cụ thể có 3 mốc:
=> Mốc 1 (Đợt 1, từ 13 – 17/3): Tiêu diệt 2 cứ điểm phòng ngự tốt nhất của địch là Him Lam và Độc Lập
=> Mốc 2 (Đợt 2, 30/3-30/4): Đợt tấn công quyết liệt và dai dẳng nhất
=> Mốc 3 (Đợt 3, 1-7/5): Tiêu diệt toàn bộ cứ điểm, chiến dịch toàn thắng.
+ Các yếu tố như nhan đề, sapo, chữ đậm… có tác dụng giúp văn bản dễ nhìn, trình bày khoa học, dễ hiểu, sinh động, giúp người đọc dễ nắm bắt và ghi nhớ.
Câu 2: Đồ họa thông tin (inforgraphic) thường được dùng trong văn bản thông tin
– Việc sử dụng đồ họa giúp sự kiện được mô tả trực quan sinh động hơn.
– Kết hợp hình ảnh bắt mắt giúp người đọc dễ nắm bắt những mốc thời gian, sự kiện nhanh hơn, dễ dàng hơn.
– Đồng thời sử dụng đồ họa để trình bày thông tin (dữ liệu, kiến thức) ngắn gọn, hấp dẫn hơn.
Câu 3: Sưu tầm các văn bản thuyết minh về một sự kiện lịch sử theo trật tự thời gian và cho biết ngoài cách trình bày thông tin như văn bản Hồ Chí Minh và “Tuyên ngôn Độc lập” và tờ lịch ngày 2/9, còn có những cách trình bày hoặc sắp xếp thông tin nào khác?
Trả lời:
Sưu tầm các văn bản thuyết trình về một sự kiện lịch sử theo trật tự thời gian:
Ngoài cách trình bày thông tin như văn bản Hồ Chí Minh và “Tuyên ngôn Độc lập” và tờ lịch ngày 2/9, còn có những cách trình bày theo mối quan hệ nguyên nhân – kết quả.
2. Câu hỏi và trả lời phần Đọc hiểu – Soạn văn: Diễn biến Chiến dịch Điện Biên Phủ
Câu hỏi 1 trang 95 SGK: Từ “diễn biến” trong nhan đề cho thấy thông tin trong bài viết sẽ được triển khai theo trình tự nào?
Trả lời:
Từ “diễn biến” trong nhan đề cho thấy thông tin trong bài viết sẽ được triển khai theo trình tự thời gian, từ mở đầu đến quá trình diễn ra và cuối cùng là kết thúc. Văn bản thông tin thuật lại một sự kiện theo trật tự thời gian.
Câu hỏi 2 trang 95 SGK: Chú ý từ ngữ chỉ thời gian, địa điểm, tương quan lực lượng giữa ta và địch.
Trả lời:
Văn bản được trình bày theo trật tự thời gian, chia làm 3 mốc thời gian rõ ràng, dựa vào 3 đợt tấn công của quân ta (như đã nêu phần Chuẩn bị).
3. Câu hỏi sau khi đọc xong như hình minh họa
– Câu hỏi 1 trang 96 SGK: Thông tin chính mà văn bản Diễn biến Chiến dịch Điện Biên Phủ cung cấp cho người đọc là gì? Dựa vào đâu mà người đọc dễ dàng nhận ra thông tin chính ấy?
Trả lời:
+Thông tin chính mà văn bản cung cấp cho người đọc là: diễn biến sự kiện quân và dân ta toàn thắng tại Điện Biên Phủ.
+Dựa vào ngay nhan đề: Diễn biến Chiến dịch Điện Biên Phủ và dòng chữ “3 đợt tiến công tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ” bên dưới sapo để người đọc nhận ra thông tin chính.
– Câu hỏi 2 trang 96 SGK: Nội dung sa pô có liên quan gì đến nhan đề của văn bản?
Trả lời:
Nội dung của sa pô nêu ý nghĩa và nhấn mạnh kết quả của quá trình diễn biến chiến dịch ĐBP, làm rõ hơn nhan đề của văn bản. “Sau 56 ngày đêm chiến đấu dũng cảm, quân và dân ta đã đập tan toàn bộ tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, giành thắng lợi hoàn toàn”.
– Câu hỏi 3 trang 96 SGK: Văn bản trên cung cấp những thông tin cụ thể nào? Cách trình bày các thông tin ấy giống nhau ở chỗ nào? Em có nhận xét gì về cách trình bày ấy (màu sắc, hình ảnh, cỡ chữ, kí hiệu…?)
Trả lời:
=> Văn bản trên cung cấp những thông tin, địa điểm, tương quan lực lượng giữa ta và địch trong 3 đợt tiến công. Cụ thể:
+ Đợt 1 (từ 13-17/3): quân ta tiêu diệt 2 cứ điểm Him Lam và Độc Lập, mở cửa phía Bắc và Đông Bắc tiến vào trung tâm.
+ Đợt 2 (30/3-30/4): là đợt tấn công quyết liệt, cam go, dai dẳng nhất. Quân ta kiểm soát được điểm cao, quân địch rơi vào thế bị động, mất tinh thần.
+ Đợt 3 (1-7/5): tổng tiến công tiêu diệt toàn bộ cứ điểm Điện Biên Phủ, quân ta toàn thắng.
=> Cách thức trình bày thông tin giống nhau ở chỗ: ngắn gọn, có hình ảnh minh họa đi kèm. Nội dung được sắp xếp theo trình tự thời gian, dễ nắm bắt.
=> Nhận xét cách trình bày: hình ảnh minh họa phù hợp với nội dung, rất sinh động, bắt mắt; cỡ chữ vừa phải dễ đọc (ngày tháng năm được in nghiêng để người đọc lưu ý) ; màu sắc không trùng lặp, thiết kế hài hòa; bố cục sắp xếp hợp lý theo trình tự thời gian của các đợt tấn công.
– Câu hỏi 4 trang 96 SGK: Vì sao thông tin cụ thể về Đợt 3 lại được in đậm?
Trả lời:
Thông tin đợt 3 được in đậm để nhấn mạnh kết quả cuối cùng của chiến dịch – quân và dân ta giành chiến thắng – là thông tin quan trọng nhất của văn bản.
– Câu hỏi 5 trang 96 SGK: Cách trình bày thông tin của văn bản Diễn biến Chiến dịch Điện Biên Phủ có gì khác so với văn bản Hồ Chí Minh và “Tuyên ngôn độc lập?”
Trả lời: Cách trình bày thông tin của hai văn bản giống và khác nhau như sau:
+ Văn bản Diễn biến Chiến dịch Điện Biên Phủ: trình bày theo đồ họa theo trình tự triển khai từ lúc bắt đầu đến diễn biến rồi kết thúc chiến dịch.
+ Văn bản Hồ Chí Minh và Tuyên ngôn độc lập lại được trình bày theo trình tự thời gian, dấu mốc sự kiện lịch sử dẫn tới ngày 2/9/1945.