Soạn Luyện tập: đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận trang 108-110
I. CHUẨN BỊ Ở NHÀ
Cho đề bài: “Sự bổ ích của những chuyến tham quan, du lịch đối với học sinh”. Lập dàn ý các luận điểm và luận cứ cần thiết.
Trả lời:
Dàn ý tham khảo:
+ Mở bài
– Nêu vấn đề cần bàn bạc: ích lợi của những chuyến tham quan, du lịch dối với học sinh
+ Thân bài
– Nêu những luận điểm và lập luận để khẳng định những lợi ích của tham quan, du lịch. Cụ thể:
– Mở rộng tầm hiểu biết cho mỗi cá nhân:
- Hiểu cụ thể hơn, sâu hơn những điều được học trong nhà trường.
- Hơn thế nữa, tham quan, du lịch còn giúp ta hiểu được cả những điều chưa được nói đến trong sách vở, chưa được nghe các thầy cô giáo giảng dạy trên lớp.
– Bồi dưỡng về tình cảm:
- Hiểu và yêu mến hơn vẻ đẹp của thiên nhiên, quê hương đất nước.
- Hiểu và yêu hơn những vẻ đẹp của lao động sáng tạo.
- Nhận rõ trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ danh lam thắng cảnh của quê hương, đất nước cũng như nhiệm vụ của bản thân mình trong việc giữ gìn bản sắc văn hoá và truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
– Là hình thức vui chơi giải trí bổ ích:
- Giảm bớt sự căng thẳng sau những ngày học tập vất vả.
- Là điều kiện để các bạn trong lớp sống gần gũi, thông cảm và gắn bó với nhau hơn.
- Tham quan, du lịch là một trong những hình thức thư giãn, vui chơi giải trí đem lại nhiều niềm vui cho mọi người
– Tăng cường sức khoẻ cho mọi người.
+ Kết bài
– Khẳng định những ích lợi to lớn của tham quan và du lịch đối với học sinh nói chung và đối với bản thân nói riêng.
II. LUYỆN TẬP TRÊN LỚP
Câu 1(Soạn Luyện tập: đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận): Để làm sáng tỏ vấn đề trên, cách sắp xếp các luận điểm theo trình tự dưới đây có hợp lí không? Vì sao? Nên sửa như thế nào?
a) Những chuyến tham quan, du lịch giúp ta hiểu biết nhiều hơn và yêu mến hơn vẻ đẹp của thiên nhiên, quê hương đất nước.
b) Những chuyến tham quan, du lịch mang lại cho ta nhiều bài học có thể chưa có trong sách vở.
c) Những chuyến tham quan, du lịch khiến ta hiểu cụ thể hơn, sâu hơn những điều được học trong nhà trường.
d) Những chuyến tham quan, du lịch đem đến cho ta thật nhiều niềm vui.
e) Những chuyến tham quan, du lịch giúp ta tăng cường sức khỏe.
Trả lời:
– Theo em, cách sắp xếp các luận điểm là chưa hợp lí. Bởi vì:
Đây là chỉ là sự liệt kê luận điểm, chưa phải là sự sắp xếp luận điểm.
Hơn nữa, các luận điểm này chưa thể hiện rõ đâu là luận điểm chính (ý lớn), đâu là luận điểm phụ (ý nhỏ).
– Nên sửa lại theo trình tự như sau: c – b – a – d- e:
c – Những chuyến tham quan, du lịch khiến ta hiểu cụ thể hơn, sâu hơn những điều được học trong nhà trường.
b – Những chuyến tham quan, du lịch mang lại cho ta nhiều bài học có thể chưa có trong sách vở.
a – Những chuyến tham quan, du lịch giúp ta hiểu biết nhiều hơn và yêu mến hơn vẻ đẹp của thiên nhiên, quê hương đất nước.
d – Những chuyến tham quan, du lịch đem đến cho ta thật nhiều niềm vui.
e – Những chuyến tham quan, du lịch giúp ta tăng cường sức khỏe.
Câu 2: Hãy trình bày các luận điểm đó cho có sức truyền cảm bằng việc thực hiện các bài tập sau:
a) Tham khảo đoạn văn sau và tìm những gợi ý cho em về việc đưa yếu tố biểu cảm vào trong bài văn nghị luận.
Biết bao hứng thú khác nhau ta tập hợp được nhờ cách ngao du thú vị ấy, không kể sức khỏe được tăng cường, tính khí trở nên vui vẻ. Tôi thường thấy những kẻ ngồi trong các cỗ xe tốt chạy rất êm nhưng mơ màng, buồn bã, cáu kỉnh hoặc đau khổ; còn những người đi bộ lại luôn luôn vui vẻ, khoan khoái và hài lòng với tất cả. Ta hân hoan biết bao khi về gần nhà! Một bữa cơm đạm bạc mà sao có vẻ ngon lành thế! Ta thích thú biết bao khi lại ngồi vào bàn ăn! Ta ngủ ngon giấc biết bao trong một cái giường tồi tàn!
(Ru-xô, Đi bộ ngao du)
Trả lời:
+ Những gợi ý về việc đưa yếu tố biểu cảm vào trong bài văn nghị luận:
Trong đoạn văn Đi bộ ngao du, sau khi nêu ý chính (“Biết bao hứng thú khác nhau ta tập hợp được nhờ cách ngao du ấy”), Ru-xô đã vận dụng cả hai phương thức trực tiếp và gián tiếp để đưa các yếu tố biểu cảm vào bài:
– Gián tiếp nêu ra các yếu tố đối lập: ngồi trong cỗ xe tốt chạy rất êm nhưng buồn bã, cáu kỉnh,
– Trực tiếp bộc lộ trực tiếp tình cảm qua các cụm từ: ta hân hoan biết bao, ta thích thú biết bao, ta ngủ ngon giấc biết bao,..
b) Nếu phải trình bày luận điểm “Những chuyến tham quan, du lịch đem đến cho ta thật nhiều niềm vui”, hãy cho biết:
b.1. Luận điểm ấy gợi cho em cảm xúc gì?
Trả lời:
+ Luận điểm Những chuyến tham quan du lịch đem đến cho ta thật nhiều niềm vui” gợi cho ta rất nhiều thái cảm xúc và sự hứng thú đối với những chuyến tham quan: từ sự ngạc nhiên ngỡ ngàng lúc mới đặt chân đến, tới niềm say mê, sung sướng khi đứng trước cảnh đẹp hùng vĩ của thiên nhiên, niềm vui khi cùng được đi tham quan với bạn bè, người thân, cùng chuyện trò rôm rả, mọi buồn phiền lo toan đều tan biến hết. Thôi thúc chúng ta:
– Muốn được hít thở bầu không khí thoáng đãng, trong lành.
– Muốn được khám phá thới giới tự nhiên, xã hội, tìm hiểu những vẻ đẹp của quê hương, đất nước, con người.
– Niềm vui khi được hoà nhập với thiên nhiên, xã hội.
– Khát vọng cống hiến cho Tổ quốc nhiều hơn…
b.2. Theo em, đoạn nghị luận dưới đây đã thể hiện được hết cảm xúc ấy chưa?
Không chỉ tăng cường sức mạnh thể chất, những chuyến tham quan, du lịch còn đem lại cho ta rất nhiều niềm vui sướng trong tâm hồn. Chắc các bạn vẫn chưa quên lần cả lớp đến tham quan vịnh Hạ Long. Hôm ấy không ai trong chúng ta kìm nổi một tiếng reo, khi sau một chặng đường dài, chợt thấy trải ra trước mắt cả một cảnh trời biển, núi non mênh mông, kì thú. Tôi nhớ hôm trước bạn Lệ Quyên còn đang âu sầu vì bị cô giáo phê bình. Tôi để ý thấy Lệ Quyên lúc đầu vẫn lặng lẽ, nhưng nét mặt bạn cứ rạng rỡ dần lên trước cảnh nước biếc non xanh. Nỗi buồn kia đã tan đi hẳn, như có một phép màu. Niềm sung sướng ấy không thể có khi chúng ta suốt năm chỉ quanh quẩn trong căn nhà, nơi góc phố hay trên con đường mòn quen thuộc.
Trả lời:
+ Theo em, đoạn nghị luận trên đã thể hiện được một số trạng thái cảm xúc, tuy nhiên tùy theo cảm nhận của cá nhân mỗi người mà biểu đạt theo những cách khác nhau.
+ Đoạn văn nghị luận viết về cuộc tham quan vịnh Hạ Long cùng cả lớp đã thể hiện được tất cả cảm xúc của người viết: từ việc miêu tả niềm vui chung của cả tập thể khi đứng trước vẻ đẹp của thiên nhiên hùng vĩ “không ai trong chúng ta kìm nổi một tiếng reo”, đến việc miêu tả niềm vui cụ thể của từng cá nhân. Bạn Lệ Quyên lúc đầu lặng lẽ nhưng sau đó nét mặt rạng rỡ hẳn lên, nỗi buồn tan hẳn đi như có phép màu và trong cả sự so sánh tâm trạng của mọi người khi đứng trước vịnh Hạ Long rộng lớn và khi quanh quẩn nơi căn nhà góc phố, con đường mòn quen thuộc.
b.3. Cần tăng cường yếu tố biểu cảm như thế nào để đoạn văn biểu hiện đúng những cảm xúc chân thật của em? Có nên đưa vào đoạn văn các từ ngữ biểu cảm (ví dụ: biết bao nhiêu, diệu kì thay, có ai… lại, làm sao có được,…) không, và nếu có thì đưa vào chỗ nào trong đoạn? Em có định thay đổi một số câu văn để đoạn văn thêm sức truyền cảm không? (Ví dụ: Bạn có nhớ cái lần cả lớp chúng mình cùng đến thăm vịnh Hạ Long không?)
Trả lời:
Theo em cần tăng cường những yếu tố biểu cảm để đoạn văn biểu hiện đúng những cảm xúc chân thật, thì nên sử dụng những từ ngữ biểu cảm, từ cảm thán, câu cảm để biểu đạt cảm xúc của mình một cách rõ ràng và chân thật hơn.
– Chúng ta nên đưa những từ ngữ biểu cảm (như biết bao nhiêu, diệu kì thay, có ai…lại, làm sao có được…) vào đoạn văn, và để nó ở trước những hình ảnh ở nơi ta đến tham quan, du lịch.
– Em sẽ thay đổi một số câu văn trong đoạn bằng cách trên để tăng sức truyền cảm.
b.4. Hãy viết lại đoạn văn trên rồi trình bày trước tổ (trước lớp). Sau đó, cần lắng nghe sự góp ý của thầy, cô giáo và của các bạn để rút ta những kinh nghiệm thiết thực và bổ ích cho bản thân.
Trả lời:
+ Viết lại đoạn văn và trình bày trước lớp:
Không chỉ tăng cường sức mạnh thể chất, những chuyến tham quan du lịch còn đem lại cho ta rất nhiều niềm vui sướng trong tâm hồn. Chắc ai trong các bạn cũng còn nhớ, lần cả lớp mình cùng đến thăm vịnh Hạ Long. Hôm ấy, chẳng ai trong chúng ta có thể kìm nén được tiếng hò reo của mình, khi sau một chặng đường dài, chợt thấy trải ra trước mắt mình cả một cảnh trời biển, nước non mênh mông, kì thú. Mình vẫn nhớ như in hôm trước bạn Lệ Quyên còn đang âu sầu vì bị cô giáo phê bình. Mình còn thấy Lệ Quyên vẫn im lặng, nhưng nét mặt của bạn cứ rạng rỡ dần lên trước cảnh nước biếc non xanh. Những buồn bã, lo âu tan biến đi hết, như có một phép màu. Những vui sướng, hạnh phúc ấy không thể có khi chúng ta suốt năm chỉ quẩn quanh trong căn nhà, nơi góc phố hay trên con đường mòn quen thuộc?”.
Câu 3(Soạn Luyện tập: đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận): Theo trình tự luyện tập trên lớp, hãy tiếp tục tập đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn được biết theo đề bài: “Chứng minh rằng nhiều bài thơ em đã học như Cảnh khuya của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Khi con tu hú của Tố Hữu, Quê hương của Tế Hanh…đều biểu hiện rõ tình cảm thiết tha của các nhà thơ đối với thiên nhiên, đất nước”.
Trả lời:
Mỗi bài thơ nêu trên đều là mỗi một dòng tâm sự của tác giả. Bài thơ là một bức tranh thiên nhiên đẹp được cảm nhận qua cặp mắt tươi non và mỗi bức tranh là một nét chấm phá riêng, nhưng luôn thể hiện được tình cảm đối với thiên nhiên của tác giả, và đặc biệt hơn, đó là tình cảm đối với quê hương sâu đậm ẩn chứa trong mỗi tác phẩm, trong những hình ảnh thiên nhiên tuyệt đẹp.
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
(Cảnh khuya)
Tiếng suối, ánh trăng, bóng lồng hoa, ngập tràn trong thơ Bác là những hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp, được cảm nhận dưới con mắt của một con người lạc quan, ẩn sâu trong đó là một tinh thần yêu nước: “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”.
“Muốn đạp tan phòng hè ôi”
(Khi con tu hú – Tố Hữu)
Người tù cách mạng muốn thoát khỏi cái cảnh tù túng, đi đến với tự do, muốn sống để chiến đấu vì Tổ Quốc. Vì sự ngột ngạt, tù túng của nhà tù khiến người chiến sĩ cách mạng muốn đạp tung phòng để tìm lại tự do. Ẩn sâu trong đó là một tâm hồn thi sĩ và tình cảm với thiên nhiên, với cách mạng. Tác giả đã mượn tiếng tu hú để nói lên nỗi lòng mình – nỗi lòng của người chiến sĩ cách mạng đang bị giam cầm trong ngục tù.
Và cuối cùng là chất thơ nồng mặn trong từng câu thơ trong bài Quê Hương – Tế Hanh. Bài thơ nói lên nỗi niềm yêu quê, nhớ đến từng hình ảnh của con người vùng biển chất phác, tình cảm quê hương thấm dần trong lòng nhà thơ. Và giờ đây ta cảm nhận được vương vấn đâu đây trong thơ tế Hanh là chất muối mặn nồng tình người của những người dân vùng biển.
Cuối cùng tình yêu đối với thiên nhiên và tình cảm dành cho quê hương đất nước – luôn là chủ đề mới trong mỗi bài thơ được viết nên bởi những tâm hồn thi sĩ.