Liên kết trong văn bản là vô cùng quan trọng. Nó sẽ giúp em có kiến thức vững về ngữ pháp để viết văn tốt hơn. Bài soạn Liên kết văn trong bản dưới đây sẽ giúp em hiểu rõ hơn bài học.
I. Liên kết và phương tiện liên kết trong văn bản
1. Tính liên kết của văn bản
Để soạn liên kết trong văn bản tốt, em cần trả lời các câu hỏi dưới đây:
Câu hỏi SGK Ngữ văn 7 tập 1 trang 17:
a) Theo em, nếu bố En-ri-cô chỉ viết mấy câu sau thì En-ri-cô có thể hiểu điều bố muốn nói chưa?
Trước mặt cô giáo, con đã thiếu lễ độ với mẹ. Bố nhớ, cách đây mấy năm, mẹ con đã phải thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại vì nỗi lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con! Hãy nghĩ xem, En-ri-cô à! Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn, người mẹ có thể đi ăn xin để nuôi con, có thể hy sinh tính mạng để cứu sống con! Thôi, trong một thời gian con đừng hôn bố.
b) Nếu En-ri-cô chưa hiểu ý bố thì hãy cho biết vì lý do nào trong các lý do kể dưới đây:
– Vì có câu văn viết chưa đúng ngữ pháp;
– Vì có câu văn nội dung chưa thật rõ ràng;
– Vì giữa các câu còn chưa có sự liên kết (liên: liền, kết: nối, buộc; liên kết: nối liền nhau, gắn bó với nhau).
c) Từ đó, hãy trả lời câu hỏi: Muốn cho đoạn văn có thể hiểu được thì nó phải có tính chất gì?
Trả lời:
a) Nếu bố En-ri-cô chỉ viết mấy câu như trên thì En-ri-cô sẽ không thể hiểu được điều bố mình định nói.
b) En-ri-cô chưa hiểu ý bố vì:
– Có câu văn nội dung chưa thật rõ ràng.
– Giữa các câu còn chưa có sự liên kết.
c) Muốn cho đoạn văn có thể hiểu được thì nó phải có:
– Các câu văn phải thật liên quan đến nhau từ nội dung, đến hình thức.
– Nội dung, ý nghĩa toàn bộ phải có tính liên kết chặt chẽ.
2. Phương tiện liên kết trong văn bản
Câu hỏi SGK Ngữ văn 7 tập 1 trang 18:
a) Đọc kĩ lại đoạn văn trên và cho biết do thiếu ý gì mà nó trở nên khó hiểu. Hãy sửa lại đoạn văn để En-ri-cô hiểu được ý bố.
b) Đọc các câu văn sau và chỉ ra sự thiếu liên kết của chúng. Hãy sửa lại để thành một đoạn văn có nghĩa.
Một ngày kia, còn xa lắm, ngày nào đó con sẽ biết thế nào là không ngủ được. Giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống một li sữa, ăn một cái kẹo. Gương mặt thanh thoát của một đứa trẻ tựa nghiêng trên gối mềm, đôi môi hé mở và thỉnh thoảng chúm chím như lại đang mút kẹo.
c) Từ hai ví dụ trên, em hãy cho biết:
Một văn bản có tính liên kết trước hết phải có điều kiện gì? Cùng với điều kiện ấy, các câu văn trong văn bản phải sử dụng các phương tiện gì?
Trả lời:
a) Trong đoạn văn trở nên khó hiểu vì thiếu những ý sau:
– Sự hỗn láo của con như một nhát dao đâm vào tim bố.
– Nhớ lại điều ấy bố không thể nén được cơn tức giận đối với con.
=> Sự thiếu ý này khiến cho đoạn văn không được rành mạch, rõ ràng, và tối ý.
b) Đoạn văn thiếu tính liên kết vì các câu trong đó không có phương tiện để gắn bó với nhau.
– Sửa lại để thành một đoạn văn có nghĩa:
Một ngày kia, còn xa lắm, ngày nào đó con sẽ biết thế nào là không ngủ được. Còn bây giờ, giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống một ly sữa, ăn một cái kẹo. Gương mặt thanh thoát của con tựa nghiêng trên gối mềm, đôi môi hé mở và thỉnh thoảng chúm chím như lại đang mút kẹo.
c) Một văn bản có tính liên kết phải có những điều kiện sau:
– Người nói và người nghe trong văn bản phải có ý nghĩa, nội dung thống nhất, gắn bó chặt chẽ, không thể tách rời.
– Giữa các câu văn phải được liên kết hợp lý.
II. Luyện tập
Các câu trả lời ở phần luyện tập sẽ giúp em soạn liên kết văn bản hay nhất:
Câu 1 SGK Ngữ văn 7 tập 1 – trang 18:
Sắp xếp những câu văn dưới đây theo một thứ tự hợp lí để tạo thành một đoạn văn có tính liên kết chặt chẽ.
(a) Một quan chức của một thành phố đã kết thúc buổi lễ phát thưởng như sau: (b) Và ông đưa tay chỉ về phía các thầy giáo, cô giáo ngồi trên các hành lang. (c) Các thầy, các cô đều đứng dậy vẫy mũ, vẫy khăn đáp lại, tất cả đều xúc động và sự biểu lộ lòng yêu mến ấy của học sinh. (d) “Ra khỏi đây, các con ạ, các con không được quên gửi lời chào và lòng biết ơn đến những người đã vì con mà không quản bao mệt nhọc, những người đã hiến cả trí thông minh và lòng dũng cảm cho các con, những người sống và chết vì các con, và họ đây này!”. (e) Nghe lời kêu gọi cảm động, đáp ứng đúng những tình cảm của mình, tất cả các học sinh đều đứng dậy, dang tay về phía các thầy, các cô.
Trả lời:
– Trình tự sắp xếp hợp lý để đoạn văn trên có tính liên kết chặt chẽ là:
(a) – (d) – (b) – (e) – (c).
Câu 2 SGK Ngữ văn 7 tập 1 – trang 19:
Các câu văn dưới đây đã có tính liên kết chưa? Vì sao?
Tôi nhớ đến mẹ tôi “lúc người còn sống, tôi lên mười”. Mẹ tôi âu yếm dắt tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Sáng nay, lúc cô giáo đến thăm, tôi nói với mẹ có nhỡ thốt ra một lời thiếu lễ độ. Còn chiều nay, mẹ hiền từ của tôi cho tôi đi dạo chơi với anh con trai lớn của bác gác cổng.
(Lưu ý, về hình thức, các câu văn vẫn có vẻ “rất” liên kết).
Trả lời:
– Các câu văn dưới đây hoàn toàn chưa có tính liên kết về mặt nội dung.
– Vì khi nhân vật “tôi” đang trong lúc nghĩ về mẹ “lúc người còn sống, tôi lên mười” thì không thể dùng những từ như “sáng nay”. Sau đó dùng “còn chiều nay” để chỉ thời gian trong văn bản này. Như vậy là không có tính logic, trước sau
Câu 3 SGK Ngữ văn 7 tập 1 – trang 19:
Điền những từ thích hợp vào chỗ trống trong đoạn văn dưới đây để các câu liên kết chặt chẽ với nhau.
Bà ơi! Cháu thường về đây, ra vườn, đứng dưới gốc na, gốc ổi mong tìm lại hình bóng của… và nhớ lại ngày nào… trồng cây,… chạy lon ton bên bà. … bảo khi nào cây có quả… sẽ dành quả to nhất, ngon nhất cho…, nhưng cháu lại bảo quả to nhất, ngon nhất phải để phần bà. … bà ôm cháu vào lòng, hôn cháu một cái thật kêu.
(Theo Nguyễn Thu Thủy Tiên,
Những bức thư đạt giải UPU)
Trả lời:
– Điền các từ thích hợp vào chỗ trống trong đoạn văn để các câu liên kết chặt chẽ với nhau:
Bà ơi! Cháu thường về đây, ra vườn, đứng dưới gốc na, gốc ổi mong tìm lại hình bóng của bà và nhớ lại ngày nào bà trồng cây, cháu chạy lon ton bên bà. Bà bảo khi nào có quả bà sẽ dành quả to nhất, ngon nhất cho cháu nhưng cháu lại bảo quả to nhất, ngon nhất phải để phần bà. Thế là bà ôm cháu vào lòng, hôn cháu một cái thật kêu.
Câu 4 SGK Ngữ văn 7 tập 1 – trang 19:
“Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai trường lớp Một của con”.
Có người nhận xét: Sự liên kết giữa hai câu trên hình như không chặt chẽ, vậy mà chúng vẫn được đặt đứng cạnh nhau trong văn bản Cổng trường mở ra. Em hãy giải thích tại sao.
(Gợi ý: Hãy đọc những câu văn tiếp đó).
Trả lời:
– Hai cậu trên đặt cạnh nhau hình như không được chặt chẽ về mặt liên kết. Thế nhưng nếu chúng ta đọc tiếp những câu tiếp theo như:
“mẹ sẽ đưa con đến trường… một thế giới diệu kỳ sẽ mở ra” thì sẽ thấy cả đoạn này vô cùng liên kết.
=> Nó nhấn mạnh được sự lo lắng, bồi hồi. Còn thêm sự cả sự xúc động, hạnh phúc của người mẹ. Đó là khi được dắt tay con đến một vùng đất mới.
Câu 5 SGK Ngữ văn 7 tập 1 – trang 19:
Chắc em biết câu chuyện cổ tích kể về một anh trai cày đã đẵn đủ một trăm đốt tre nhưng không nhờ đến phép màu của Bụt thì không sao có được cây tre trăm đốt. Câu chuyện ấy có giúp em hiểu được điều gì cụ thể hơn về vai trò của liên kết trong văn bản không?
Trả lời:
– Nhờ câu chuyện cổ tích Cây tre trăm đốt, em đã hiểu rõ ràng và cụ thể hơn về vai trò của liên kết trong văn bản:
+ Nếu không có liên kết thì các câu, các đoạn trong một văn bản sẽ bị rời ra thành từng khúc. Câu sẽ không thể trở nên hoàn chỉnh.
+ Muốn có một văn bản hay về nội dung, đẹp về hình thức thì không thể thiếu liên kết. Do vậy em cần soạn liên kết trong văn bản chi tiết.