CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT
1. Những câu dưới dây mắc lỗi diễn đạt liên quan đến lô – gic. Hãy phát hiện và chữa những lỗi đó.
Câu a: “Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt quần áo, giày dép và nhiều đồ dùng học tập khác”.
Gợi ý trả lời:
– Lỗi: trong đồ dùng sinh hoạt thì quần áo, giày dép không phải là đồ dùng học tập nên nó không ở trong một hệ thông của đồ dùng học tập.
– Chúng ta chữa lại : Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt quần áo, giày dép và một số vật dụng sinh hoạt khác.
Câu b: “Trong thanh niên nói chung và trong bóng đá nói riêng, niềm say mê là nhân tố quan trọng dẫn đến thành công”.
Gợi ý trả lời:
– Lỗi trong câu này là ở chỗ: Thanh niên và đá bóng là hai khái niệm khác nhau, không đồng nhất với nhau. Thanh niên ý là những người trẻ tuổi, còn bóng đá lại là một bộ môn thể thao. Ngoài ra trong thanh niên có cả học sinh, sinh viên…, còn trong bóng đá có thể chỉ có huấn luyện viên, cầu thủ …
– Chúng ta chữa lại : Đối với thanh niên khi trong mình có bầu nhiệt huyết và có niềm đam mê thì đó là nhân tô quan trọng dẫn đến thành công.
Hoặc: Niềm say mê trong bóng đá cộng với bầu nhiệt huyết của thanh niên nói chung và tầng lớp học sinh, sinh viên nói riêng là nhân tố quan trọng dẫn đến thành công.
Câu c: “Lão Hạc, Bước đường cùng và Ngô Tất Tố đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân phận của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng thấng Tám 1945”.
Gợi ý trả lời:
– Lỗi trong câu này : “Lão Hạc”, “Bước đường cùng” là hai tác phẩm hiện thực phê phán của văn học Việt Nam thời kì 1930 – 1945 không nằm trong hệ thống, không cùng chung tác giả là Ngô Tất Tố.
– Chúng ta chữa lại: “Lão Hạc” của Nam Cao, “Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan, “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân phận của người nông dân Việt Nam trước cách mạng tháng tám năm 1945.
Câu d: “Em muốn trở thành một người trí thức hay một bác sĩ?”
Gợi ý trả lời:
– Lỗi ở câu này là về lỗi Phạm trù “người trí thức” được hiểu rộng hơn và có thể bao hàm “bác sĩ” nên không thể đứng ngang hàng nhau về lô-gic.
– Chúng ta có thể chữa lại: Em muốn trở thành một bác sỹ hay kỷ sư?
Hoặc: Em muốn trở thành một người trí thức hay là một nông dân?
Câu e: “Bài thơ không chỉ hay về nghệ thuật mà còn sắc cả về ngôn từ”.
Gợi ý trả lời:
– Lỗi ở câu này: Khi nói đến nghệ thuật thì đã bao hàm nghĩa của từ “ngôn từ”.
-Chúng ta chữa lại: Bài thơ không chỉ hay về nghệ thuật mà còn thể hiện được sự sâu sắc về nội dung và cả tư tưởng.
Câu g: “Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì cao gầy, còn một người thì mặc áo ca rô”.
Gợi ý trả lời:
– Lỗi ở câu này : Một người thì chỉ về hình dáng (cao gầy), một người chỉ về trang phục ( mặc áo caro), đây thuộc hai phạm trù khác nhau.
-Chúng ta chữa lại: Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì trông cao và gầy, còn một người trông lại thấp và béo.
Câu h: “Chị Dậu rất cần cù, chịu khó nên chị rất mực yêu thương chồng con”.
Gợi ý trả lời:
– Lỗi ở đây là : Đức tính cần cù và chịu khó là nguyên nhân của hành động yêu thương chồng con, nên không thể dùng từ “nên” ở đây.
– Chúng ta chữa lại: Chị Dậu là một người rất cần cù, chịu khó và yêu thương chồng con hết mực.
Câu i: “Nếu không phát huy những đức tính tốt đẹp của người xưa thì người phụ nữ Việt Nam ngày nay không thể có được những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề đó”.
Gợi ý trả lời:
– Lỗi: Ta thấy ở câu này hai vế Nếu… thì vốn để biểu thị quan hệ điều kiện – kết quả nhưng ở đây lại không thể biểu thị quan hệ đó vì những đức tính tốt đẹp không tạo ra “những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề”.
– Chúng ta chữa lại: Nếu không phát huy những đức tính tốt đẹp các người xưa thì người phụ nữ Việt Nam ngày nay không thể hoàn thành được những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề đó.
Hoặc: Nếu không phát huy những đức tính tốt đẹp của người phụ nữ xưa thì phụ nữ Việt Nam ngày nay không thể xứng đáng với tám chữ vàng mà Bác Hồ trao tặng. Tám chữ đó là “Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang”.
Câu k: “Hút thuốc lá vừa có hại cho sức khỏe, vừa làm giảm tuổi thọ của con người”.
Gợi ý trả lời:
– Lỗi ở câu này là: Khi câu thể hiện mối quan hệ sóng đôi vừa A vừa B phải có quan hệ đẳng lập chứ không bao hàm.
– Chữa lại: Hút thuốc lá vừa có hại cho sức khỏe của bản thân, vừa gây hại cho sức khỏe cho gia đình, cho người xung quanh.
Hoặc: Hút thuốc lá vừa có hại cho sức khoẻ, vừa tốn kém về tiền bạc.
2. Hãy tìm những lỗi diễn đạt tương tự (lỗi lô – gic) trong bài tập làm văn của mình hoặc của các bạn cùng lớp, trong lời nói hằng ngày hoặc trên các phương tiện truyền thông đại chúng?
Gợi ý trả lời:
Một vài ví dụ về lỗi diễn đạt trong một số ví dụ làm văn hàng ngày như sau:
- Tố Hữu là một nhà thơ lớn, ông đã để lại hàng trăm bài văn tuyệt tác.
Lỗi: Nhà thơ lớn – bài văn tuyệt tác
- Em hứa sẽ học tốt các môn Toán, Lý, Hóa và các môn Khoa học Xã hội khác
Lỗi: Quan hệ giữa các môn: Toán, Lý, Hóa, và các môn Khoa học Xã hội.
- Tuy nhà xa trường nhưng hôm nào em cũng đi học muộn.
Lỗi: Cặp quan hệ : Tuy – nhưng
- Con thích mua xe hay mua xe đạp?
Lỗi: Quan hệ giữa: Xe và xe đạp.
Chúng ta thấy, trong các bài văn làm hàng ngày, hay những câu nói, câu hỏi, cuộc trò chuyện của chúng ta còn gặp rất nhiều lỗi diễn đạt. Vì vậy việc chữa lỗi diễn đạt trong bài này giúp chúng ta hiểu được, và khắc phục tốt hơn trong quá trình soạn văn, hay trong quá trình giao tiếp.