Hồ Chí Minh là một trong những con người vĩ đại nhất trong những con người vĩ đại. Người không chỉ có một trái tim bao la dành cho đồng bào, dân tộc, mà ở Người còn là một trí tuệ có 1 – 0 – 2. Ngườ không chỉ là nhà lãnh đạo tài bà, nhà ngôn ngữ học khi thông thạo 11 thứ tiếng, nhà báo, nhà Cách mạng lẫy lừng mà còn là một nhà thơ, nhà văn lỗi lạc. Người được xem là bậc thầy về ngôn ngữ. Mỗi tác phẩm của người đều để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc. Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối của Bác, chúng ta sẽ hiểu hơn điều đó.
Mở bài
Như đã nói ở trên, tác giả Hồ Chí Minh là một vị anh hùng kiệt xuất. Bác là danh nhân văn hóa được cả thế giới mến mộ. Bác đồng thời là nhà thơ, nhà văn với phong cách nghệ thuật độc đáo. Bác cũng đã để lại cho đời một kho tàng thơ ca dồi dào.
Tác phẩm Chiều tối, được rút ra trong tập thơ Nhật ký trong tù. Đây là tập thơ Bác viết trong những ngày bị bắt giam ở Trung Quốc.
Phiên âm
“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không.
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”
Dịch thơ
“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không
Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng”
Chi tiết phần thân bài
Để phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối, các bạn cần chia ra từng luận điểm. Để không bị bỏ sót ý trong quá trình làm bài.
Luận điểm 1: phân tích vẻ đẹp cổ điển
Vẻ đẹp cổ điển của tác phẩm bắt đầu từ sự xuất hiện của những hình ảnh mang tính ước lệ quen thuộc trong những bài thơ xưa như: hình ảnh cánh chim mỏi bay về tổ vào chiều muộn. Trên bầu trời có những đám mây lẻ loi lửng lờ trôi.
Mặc dù, trong toàn bài không nhắc cụ thể thời gian là buổi chiều, nhưng chỉ bằng những nét chấm phá, tác giả đã gợi cho độc cảm nhận được không gian và thời gian của cảnh vật.
Vẻ đẹp của cổ điển của tác phẩm còn thể hiện ở việc dùng thi pháp cổ sáng tạp như lấy động tả tĩnh, lấy ánh sáng để miêu tả bóng tối, bút pháp chấm phá độc đáo…
“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không
Giống như trong thơ Nguyễn Du, hình ảnh cánh chim mỏi tìm về tổ như lúc bóng tối đang dần bao phủ lên cảnh vật. Cả câu thơ đều toát lên phong vị của thơ vẻ đẹp cổ điển. Dù lời dịch thơ đã nói rằng đám mây lẻ loi trôi giữa từng không nhưng vẫn chưa thể toát hết lên được vẻ đẹp cổ điển cũng như ý nghĩa mà trong nguyên bản Bác Hồ đã dùng với chữ “cô” và “mạn mạn”.
Vẻ đẹp cổ điển của tác phẩm Chiều tối còn thể hiện ở đề tài và tứ thơ. Thơ xưa thường ít khi tả cụ thể về người mà thường là ví von qua thời gian và cảnh vật. Tứ thơ ở đây, tác giả cũng sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt. Đây là thể thơ Đường luật, có luật gieo vần, gieo điệu rất nghiêm khắc. Vì thế, khi đọc lên, độc giả cảm nhận được nhịp điệu của thơ rõ rệt và hình ảnh giống như trong các câu đối. Nếu như hai câu thơ trên nói về thiên nhiên, cảnh vật thì hai câu thơ cuối nói về con người. Là những vế đối nhau nhưng giữa con người và cảnh vật lại có sự hòa hợp đồng nhất. Những điều này đọc giả dễ dàng bắt gặp trong những bài thơ trong thơ Lý Bạch. Dùng những nét chấm phá của thiên nhiên để diễn tả về tâm hồn con người. Một vẻ đẹp thật cổ điển và nghệ thuật.
Luận điểm 2: phân tích vẻ đẹp hiện đại
Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh, độc giả càng khâm phục hơn tài năng xuất chúng của người.
Nếu như vẻ đẹp cổ điển thể hiện ở những nét chấm phá thiên nhiên thì vẻ đẹp hiện đại lại được diễn tả qua những hình ảnh ấm áp, dưới bút pháp tả thực sinh động về cuộc sống đời thường dân giã.
Nếu như trong thơ của Lý Bạch, con chim thường bay về chốn vô định, vô tận, không cụ thể thì trong thơ Bác, cánh chim ấy đã xác định được điểm đến, đó là về tổ. Bởi đó là cánh chim của hiện thực chứ không phải là cánh chim của mơ tưởng, ảo vọng. Cánh chim trong thơ Bác không chỉ cô đơn mà còn thể hiện cả tâm trạng mể mỏi. Hình ảnh đám may lẻ loi vừa cổ điển nhưng cũng vừa mang vẻ hiện đại. Bởi nó chính là hình ảnh gợi tả tới hình ảnh và tâm trạng người tù đang bị đày đọa, cô độc trên đường chuyển nhà lao. Những hình ảnh trong thơ Bác thể hiện người là một người yêu thiên nhiên, và cũng là một chiến sĩ Cách mạng hiên ngang đi giữa đất trời. Dù đang trong cảnh lao tù nhưng vẫn dành thời gian ngắm cảnh, xuất thơ.
Vẻ đẹp hiện đại trong Chiều tối còn thể hiện qua hình ảnh cô thôn nữ xay ngô tối:
Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng”
Giữa khung cảnh thiên nhiên bao la, rộng lớn, bất ngờ Bác nhắc tới hình ảnh bếp lửa hồng. Đã khiến cho độc giả như đang lạc lối nơi đâu bỗng giật mình tỉnh giấc trước hiện thực cuộc sống đời thường. Hình ảnh bếp lửa hồng không chỉ sưởi ấm cả tâm hồn tác giả mà còn đó là hình ảnh làm nên vẻ đẹp hiện đại trong thơ Hồ Chí Minh.
Vẻ đẹp hiện đại trong thơ bác còn thể hiện qua nhân vật trữ tình. Đó là hình ảnh “sơn thôn nữ”. Là cô gái khỏe khoắn vùng sơn cước, đang độ tuổi thanh xuân, trẻ trung, rất chăm chỉ làm việc. Lời dịch rằng “cô em xóm núi” đã làm mất đi sự trẻ trung mà chỉ là một cô em có hơi vẻ yếu mềm. Tuy nhiên nhân vật trữ tình là cô giá xay ngô trong nguyên tác của Bác xuất hiện đã làm bừng lên cuộc sống nơi vùng núi. Nhờ có hình ảnh đó mà bức tranh thiên nhiên có chút buồn bã, cô đợ trở nên mang hơi ấm tình người.
Bên cạnh nhân vật trữ tình sơn thôn nữ, còn có nhân vật người tù nhân. Nếu như với những tù nhân bình thường, sẽ cảm thấy cuộc sống đã chấm hết khi bị đày đọa như vậy. Nhưng với một tâm hồn thanh cao như Bác thì lại khác. Trong cái gian lao Bác luôn tìm thấy cho mình cái cớ để vui vẻ, để vượt lên hoàn cảnh. Dù đang mệt mỏi, cô đơn trên đường chuyển lao, với chung quanh là những tên gác tù xấu xa, nhưng Bác vẫn không quên thu vào tầm mắt những vẻ đẹp của thiên nhiên. Vẻ đẹp hiện đại thể hiện rõ ở chính trái tim biết rung động trước thiên nhiên và trước cảnh sinh hoạt đời thường của người dân. Nhìn thấy người dân nơi xa này mà lòng Bác lại nhớ thương xót thương cho người dân ở quê nhà. Chính điều đó, càng thôi thúc và tiếp sức cho Bác phải sống, phải tiếp tục chiến đấu vì quê hương và đồng bào.
Kết bài
Sau khi kết thúc phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối, ở phần kết này các bạn cần khái quát lại một lần nữa.
Vẻ đẹp cổ điển thể hiện qua bút pháp nghệ thuật ước lệ, chấm phá, đề tài và cấu tứ của bài thơ.
Trong khi vẻ đẹp hiện đại lại thể hiện những hình ảnh và tâm trạng của nhân vật trữ như sơn thôn nữ và người tù.