Tác phẩm “Rừng Xà Nu” của Nguyễn Trung Thành được xem là một bản anh hùng ca về cuộc đấu tranh hết sức anh dũng của đồng bào Tây Nguyên trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Mỗi một nhân vật được tác giả khai thác một nét đẹp riêng, tiêu biểu cho cốt cách, linh hồn của Tây Nguyên- mảnh đất anh hùng. Trong đó, nổi bật nhất là xây dựng nhân vật Tnú. Cùng phân tích nhân vật Tnú trong truyện “Rừng Xà Nu” để thấy giá trị mà tác giả muốn gửi gắm.
- Luận điểm 1: Tnú- Hình ảnh người chiến sĩ gan lì, gắn bó, trung thành với cách mạng
Nhân vật Tnú ngay từ nhỏ đã là một cậu bé thông minh, lanh lợi và hết sức gan dạ. Cậu mồ côi cha mẹ từ nhỏ, nên được dân làng Xô Man đùm bọc, nuôi dạy khôn lớn. Hình ảnh Tnú – người con đầy nghĩa tình với dân làng Xô Man. Chàng trai này đã chứng kiến rất nhiều cảnh đau thương của dân làng nơi đây. Chỉ vì nuôi giấu cán bộ cách mạng mà: “Giặc treo cổ anh Sút lên cây vả đầu làng, chúng giết bà Nhan chặt đầu, cột tóc treo đầu súng”.
Cậu bé Tnú chỉ mới 10 tuổi mà phải thay người lớn vào rừng để tiếp tế cho cán bộ, Tnú đến với cách mạng như một lẽ tự nhiên. Cậu nhớ như in lời cụ Mết nói: “Cán bộ là Đảng, Đảng còn thì núi nước này còn”. Chi tiết khi đi liên lạc, anh không đi đường mòn mà “cứ xé rừng mà đi lọt qua tất cả các ổ phục kích của giặc. Khi qua sông, Tnú không thích qua chỗ nước êm, cứ chọn chỗ thác mạnh mà bơi ngang, cưỡi trên thác băng băng như một con cá kình” đã đủ thấy bản lĩnh gan dạ của Tnú. Khi làm nhiệm vụ cách mạng, trong 1 lần đi liên lạc không may anh bị giặt bắt giam cầm 3 năm. Trong khoảng thời gian này, mặc dù bị địch tra tấn dã man, thế nhưng Tnú vẫn kiên quyết không khai nửa lời. Để tránh lộ bí mật, khi bị địch bắt giam anh đã nhanh trí nuốt luôn cả lá thư vào bụng rồi chỉ tay lên bụng mình mà nói “cộng sản ở đây này”, thực sự hành động này vô cùng gan dạ và trung thành với cách mạng.
Qua những chi tiết trên, chúng ta thấy rằng: Một Tnú với tâm hồn lớn bên trong cái vẻ ngoài bình thường. Cậu là một con người dũng sĩ với các khí chất, tính cách vốn có của con người Tây Nguyên. Hình ảnh nhân vật Tnú tự như những cây xà nu của núi rừng, cho dù giữa bom đạn nhưng vẫn hiên ngang.
- Luận điểm 2: Phân tích nhân vật Tnú khi trưởng thành và bi kịch gia đình
Sau 3 năm, Tnú vượt ngục trở về , lúc này Tnú trưởng thành hơn, những phẩm chất trong con người anh hùng Tnú ngày càng được bộc lộ rõ. Vượt ngục trở về buôn làng, anh chọn người bạn đã từng gắn bó với tuổi thơ của mình để làm vợ. Cứ ngỡ rằng sẽ hạnh phúc với thứ tình yêu mãnh liệt ấy, nhưng không bọn địch dã man đã tàn nhẫn vùi lấp đi hạnh phúc. Bởi, chúng tìm đến bắt vợ, con anh anh để khiến anh phải ra mặt.
Cảm giác chứng kiến cảnh bọn địch đã tra tấn người thân, Tnú đau khổ vô cùng. Lúc mẹ con Mai chết, lòng anh như thắt lại. Có thể thấy rằng, với anh chẳng còn điều gì mất mát, đau đớn hơn là cái chết đến với những người mà mình yêu thương nhất. Điều này thể hiện rõ qua chi tiết: “Anh đã bứt đứt hàng chục trái vả mà không hay… Chỗ hai con mắt anh bây giờ là hai cục lửa lớn“. Hình ảnh nhân vật Tnú – vừa là người chồng, người cha hết mực yêu thương vợ con.
Chính nỗi đắng cay này đã hóa thành nỗi căm phẫn, chưa dừng lại ở đó. Bọn giặc còn bắt anh hành hạ, dùng dây thừng trói người lại. Sau đó, chúng tẩm nhựa xà xu lên để đốt cháy mười đầu ngón tay anh. Chi tiết này được Nguyễn Trung Thành diễn đạt hết sức nhói lòng: “không cảm thấy cháy ở mười đầu ngón tay mà nghe lửa cháy ở trong lòng ngực, ở bụng“. Mười ngón tay của anh cháy rực như mười ngọn đuốc, đau đớn vậy đấy, nhưng anh chỉ thấy nhói đau trong lòng. Chính sự căm phẫn này đã khiến anh dồn lên trong tiếng hét thét “giết”. Tiếng hét này tựa như một lời hiệu triệu tất cả nhân dân phải đứng lên hành động, phải giết chết hết lũ giặc bạo tàn kia. Chi tiết : “chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo“đã thể hiện điều này rất rõ. Đúng vậy, không thể nào để yên cho một lũ ngang ngược hoành hành trên đất của buôn làng, chốn yên bình của núi rừng bạt ngàn, trù phú.
Mặc dù nỗi đau trào dâng lên trong người, tuy nhiên hình ảnh nhân vật Tnú mà Nguyễn Trung Thành xây dựng không kêu van “người cộng sản không hề kêu van”,cho đến chi tiết “trợn mắt nhìn thằng Dục”, …. Với tinh thần quyết chiến quyết thắng, nén nỗi đau lại để đứng lên đánh giặc.
Kết luận
Phân tích nhân vật Tnú trong truyện “Rừng Xà Nu” trên ta thấy được tác giả xây dựng nhân vật bằng bút pháp sử thi, với ngôn ngữ kể chuyện đậm màu sắc Tây Nguyên, dùng nhiều chi tiết có giá trị biểu tượng như đôi bàn tay Tnú, cùng với đó là nghệ thuật trần thuật điểm nhìn từ nhân vật cụ Mết, cho đến ngôn ngữ của nhân vật có tính cá thể hóa, từ đó thể hiện được khẩu khí của những người anh hùng,….Xét thấy theo hình ảnh nhân vật Tnú trong “Rừng Xà Nu”, tác giả đã xây dựng được một Tnú “hào kiệt”. Tnú đại diện cho tinh thần “vì nước quên mình, thà chết chứ không chịu khuất phục” và truyền thống này được gìn giữ mãi.