Bài mẫu phân tích
Đàn ghi ta của Lorca là một trong những bài thơ nổi tiếng của nhà thơ Thanh Thảo. Đây là tác phẩm nằm trong tập thơ “ Khối vuông ru – bích”. Tập thơ đã thể hiện quan điểm sâu sắc và nghệ thuật làm thơ độc đáo của Thanh Thảo. Cấu trúc thơ nghe có vẻ lạ, rời rạc nhưng thực tế nó có một sự liên kết và tuân theo quy luật nên đọc thơ vẫn thấy mượt và hay, triết lí. Phân tích hình tượng Lorca sẽ giúp chúng ta hiểu về cuộc đời của một bậc nghệ sĩ tài hoa bạc mệnh.
Phân tích hình tượng Lorca – Tác phẩm Đàn ghi ta của Lorca của Thanh Thảo nói về Lor-ca người nghệ sĩ có số phận mong manh. Ông vốn là nhà văn nổi tiếng của Tây Ban Nha, ông cũng là người có ảnh hưởng sâu rộng đối với chính trị của Tây Ban Nha. Nếu trong nghệ thuật, ông là người đi đầu trong cách tân nghệ thuật già nua của Tây Ban Nha thì trong đời sống chính trị ông lại là người khởi xướng phong trào chống lại chế độ độc tài phát xít. Sự hiểu biết và đi trước thời đại, thương cảm cho số phận con người, tâm hồn nghệ sĩ hòa với bản lĩnh chính trị đã khiến đã khiến ông được người đời tôn vinh. Tuy nhiên, bè lũ Phrăng Cô lại quá hoảng sợ trước sự ảnh hưởng của ông nên đã tìm cách bắt và sát hại ông. Cuộc đời của một người nghệ sĩ tài hoa kết thúc, bị hãm hại oan ức. Tuy nhiên, sau cái chết của ông, tầm ảnh hưởng về đường đi chính trị của ông lại càng trở nên mạnh mẽ, nó vượt qua biên giới Tây Ban Nha và trở thành biểu tượng cho cuộc đáu tranh chủ nghĩa phát xít. Chính cuộc đời cũng như những cống hiến tuyệt vời của Lor-ca dành cho nghệ thuật và chính trị đã là nguồn cảm hứng sáng tạo cho Thanh Thảo viết bài thơ.
Bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” không hề miêu tả kỹ về con người nhưng thông qua những câu từ hình ảnh về chiếc đàn, âm thanh, số phận khiến cho chúng ta hình dung ra được cuộc đời tâm trạng của Lor-ca. Tiếng đàn chính là người bạn đồng hành, là biểu tượng nghệ thuật mang tính cách tân của Lor-ca. Ngay ở đầu bài thơ chúng ta đã thấy hình tượng chiếc đàn, nó chính là phương tiện để người nghệ sĩ sáng tạo cũng là phương tiện để truyền tải cảm xúc và tâm tư của mình. Là phương tiện mà ngay cả khi chết Lor-ca cũng đã trăn trối: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” – một câu thơ rất nổi tiếng của Lor-ca. Sự đồng cảm về tâm hồn giữa hai nghệ sĩ ở hai nơi thái cực khác nhau đã khiến Thanh Thảo quá xót thương cho cuộc đời của Lor-ca mà viết lên bài thơ này nhằm tưởng nhớ và thể hiện lòng kính trọng, yêu mến đến người nghệ sĩ, đồng nghiệp nơi trời tây.
“những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn”
Mở đầu bài thơ với hai câu thơ đầu tiên chúng ta có thể cảm nhận thấy sự vui tươi, nhộn nhịp mang màu sắc của đất nước Tây Ban Nha. Nói đến Tây Ban Nha, có lẽ các bạn trẻ ngày nay sẽ nghĩ ngay đến vùng đất hạnh phúc, ngập tràn niềm vui và những trận đấu bò tót gay cấn. Hình ảnh bò tót là hình ảnh phổ biến, tượng trưng cho Tây Ban Nha. Thanh Thảo đã tận dụng hình ảnh này để nói đến đất nước Tây Ban Nha xinh đẹp cùng với người anh hùng Lor-ca. “Những tiếng đàn bọt nước” là tiếng đàn nghe mỏng manh dễ vỡ làm sao. Bọt nước chỉ là hư không, rơi xuống không trung mặt đất là tan biến. Phải chăng tiếng đàn của Lor-ga cũng đang mong manh như vậy. Để rồi hình ảnh người kị sĩ choàng áo đỏ hiện ra. Đó là hình ảnh nổi tiếng của Tây Ban Nha. Người kị sỹ sẽ choàng chiếc áo đỏ và chiến đấu với bò tót. Người nghệ sĩ ấy chính là Lor-ca và những con bò tốt chính là chế độ độc tài phát xít Phơ-răng-cô. Câu thơ rất giàu hình ảnh và ý nghĩa. Phải chăng, Lor-ca đang phải gồng mình lên chiến đấu với những điều độc ác, xấu xa, tàn khốc nhất trên đất nước mình. Anh chỉ là một kị sĩ nhỏ bé, còn kẻ thù là những con bò tót quá mạnh, vậy mà anh vẫn chiến đấu cho thấy sự kiên cường nhưng lại vô cùng đơn độc.
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn”
Phân tích hình tượng Lorca – Đúng vậy, với những cụm từ “đơn độc, chếnh choáng, mỏi mòn” cho thấy Lor-ca đang “đơn phương độc mã” chiến đấu với kẻ thù, một chế độ độc tài. Ngay cả vầng trăng lúc này cũng chếnh choáng tạo sự cảm giác chơi với, lạc lõng. Yên ngựa mỏi mòn mang đến cảm giác vô cùng mệt mỏi. Phải chăng, Lor-ca cũng đang cảm thấy rất cô đơn, rất mệt mỏi và hoang mang về con đường mình đang đi. Phải chăng Lor-ca đang cần tìm bạn đồng hành trên hành trình đấu tranh tìm công lý. Con đường gian khổ ấy vẫn có tiếng nhạc “ li-la-lia-la-lia-la” vang lên nhưng không thể xoa dịu đi nỗi cô đơn, mệt mỏi và cô độc. Dẫu vậy, Lor vẫn quyết tâm đi theo con đường ông đã chọn vì ông đã nhìn thấy tội ác của phát xít, một người có trái tim nhân đạo và tầm nhìn xa như ông sao có thể giương mắt nhìn chúng tồn tại làm khổ dân mình. Con đường mệt mỏi là thế nhưng lại càng toát lên vẻ đẹp kiên định của người kị sĩ áo đỏ Lor-ca. Ông vẫn hiên ngang không hề từ bỏ, vì sự tự do của dân tộc.
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lorca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
Sang khổ thơ thứ hai là hình ảnh Lor-ga bị bắn chết, một cái chết kinh hoàng, đột ngột và đầy oan khuất. Những vần thơ Thanh Thảo viết rất giàu hình ảnh. Đặc biệt qua hình ảnh “Tây Ban Nha hát nghêu ngao” – ở đây chính là Lor-ca, anh dường như là tinh hoa của vẻ đẹp tây ban nha, hội tụ trong con người anh chính là phẩm chất tốt đẹp, biểu tượng cho xứ sở Tây Bn Nha. Tác giả đã thể hiện rất rõ tình cảm ngưỡng mộ, khâm phục và kính trọng hình tượng của mình. Đặc biệt hành động “hát nghêu ngao” cho thấy sự hiên ngan gkhoong hề sợ hãi, một tinh thần vui vẻ lạc quan mà chỉ có một người có tinh thần thép mới có thể làm được trong hoàn cảnh lúc bấy giờ.
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Câu thơ mang đến sự sợ hãi, đau đớn, đột ngột. Bỗng kinh hoàng báo hiệu một điều vô cùng kinh khủng, một tin xấu ập tới. Đúng vậy, đó là áo choàng bê bết đỏ. Lor-ca đã bị bắn trọng thương. Một loạt hình ảnh diễn tả sự thay đổi liên tục, biến cố liên hoàn xảy ra. Câu thơ ngắt đoạn, ngắn vừa phải mang đến cảm giác nhanh, gấp gáp khiến người đọc cũng bàng hoàng xót thương cho Lor-ca. Một người nghệ sĩ tài hoa yểu mệnh, cuối cùng cũng bị bọn Phát xít hạ gục. “Lorca bị điệu về bãi bắn chàng đi như người mộng du” – Câu thơ lại một lần nữa khẳng định, Lor-ca đã bị bắt. Chàng đã bị quân phát xít bắt và cái chết chỉ trong gang tấc.
Trong khổ thơ thứ 2, Thanh Thảo nói về cái chết của Lor-ca với nhịp thơ gấp gáp những hành động vô cùng mạnh, đau thương và tâm trạng bi thương “mộng du”. Qua khổ thơ thứ 2 ta cảm nhận được sự đau đớn, xót xa của Thanh Thảo trước sự ra đi của thần tượng trong lòng.
tiếng ghi-ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi-ta ròng ròng
máu chảy
Một loạt hình ảnh tiếp theo về ghi ta. Những hình ảnh về đàn ghi ta thay đổi liên tục. Đó là tâm trạng từ hạnh phúc, hi vọng, vui vẻ đến mỏng manh, vỡ tan và cuối cùng là đổ máu. Tiếng ghi – ta ấy phải chăng như một cuốn phim ghi chậm lại cuộc đời của Lor-ca. Tiếng ghi – ta nâu, tiếng ghi ta xanh là những hình ảnh vô cùng vui tươi hạnh phúc nhưng nó đã biến đổi thành tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan – Đây là tiếng ghi ta vô cùng mỏng manh như bọt nước, chỉ cần rơi xuống mặt đất là lập tức vỡ tan vào hư không. Kết quả cuối cùng chính là tiếng ghi ta ròng ròng chảy máu. Kết thúc một cuộc đời tài hoa qua tiếng đàn ghi ta nghe du dương, mãnh liệt, gấp gáp, hồi hộp cuối cùng là bi thương xót xa và đau đớn. Nếu cuộc đời Lor-ca gắn với cây đàn, thì khi chết Thanh Thảo cũng muốn dùng cây đàn để kể lại cuộc đời Lor-ca. Đây cũng chính là sự trân trọng thần tượng của mình, làm một điều gì đó thật ý nghĩa cho những giây phút cuối đời của Lor-ca.
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
Người nghệ sĩ tài ba khi chiến đấu với phát xít, sự tự do của dân tộc đã phải một mình đơn phương độc mã, không mang đến tính mạng mà hi sinh. Cuối cùng, khi chết đi anh cũng không có ai bên cạnh, vẫn là cô đơn. Có lẽ cuộc đời vừa ưu ái cho Lor-ca với tài năng xuất chung nhưng cũng nghiệt ngã với số phận của anh. Thân xác nằm đây không ai chôn cất, tiếng đàn như cỏ mọc hoang. Tuy nhiên, nếu hiểu sâu sa hơn ta lại thấy những hình ảnh thực ấy mang nhiều hàm nghĩa khác. Không ai chôn cất cũng là lời nhắn nhủ của Lor-ca rằng hãy đưa tôi vào quá khứ, hãy để tôi làm nền móng để cho thế hệ sau này xây lên lâu đài nghệ thuật vĩ đại hơn. “Không ai chôn cất tiếng đàn” – nghĩa là không ai hiểu được tâm nguyện của Lor-ca. Tiếng đàn được ví như nền nghệ thuật của Tây Ban Nha giờ nó phát triển như cỏ mọc hoang, nghệ thuật không the đường lối nào, phát triển theo sở thích, cảm hứng.
Hai hình ảnh giếng nước vầng trăng phải chăng là sự tố cáo tội ác của phát xít, chúng đã ném ảnh vào giếng nước, giấu đi thân xác của Lor-ca!? Đây là một nỗi đau không thể nào nguôi ngoai đối với những người đang sống, những người đồng cảm nhau trong tâm hồn như Thanh Thảo. Tuy là hai nghệ sĩ khác xa nhau về thế hệ, nền văn hóa, nhưng giữa họ vẫn có tiếng nói tri âm đồng vọng, cùng quan điểm sáng tạo, cùng chung nguồn cảm hứng. Có lẽ vậy mà Thanh Thảo quá đớn đau cho cái chết của Lor-ca nhưng cũng khẳng định một lần nữa, sự hi sinh của anh mãi mãi được khắc ghi, được người đời biết đến và có tầm ảnh hưởng sâu sắc.
đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lorca bơi sang ngang
trên chiếc ghi-ta màu bạc
chàng ném lá bùa cô gái di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la li-la li-la…
Hai khổ thơ cuối là triết lí nhân sinh cũng là quan điểm của Thanh Thảo về cuộc đời. “Đường chỉ tay đã đứt” chính là cuộc sống vô thường cuối cùng cũng kết thúc. Lor-ca cuối cùng cũng đã từ giã cuộc đời, kết thúc một kiếp người không, cuộc đời này vô cùng hữu hạn. Nhưng cái chết của Lor-ca là cái chết mà chàng đã dự đoán trước, chàng biết nó sẽ đến thế nào và trước sau gì cũng đến. Bởi vậy nên, Thanh Thảo vẫn tin rằng, ở một nơi nào đó Lor-ca vẫn còn sống. Giữa dòng sông cuộc đời rộng vô cùng ấy, Lor-ca bơi sang ngang và vẫn trên chiếc ghi-ta màu bạc. Dù khi sống hay khi đã sang thế giới khác thì chiếc đàn ghi ta vẫn luôn bên cạnh đúng như nguyện ước của Lor-ca. Chàng vẫn vô tư ném lá bù chô gái di-gan vẫn, ném trái tim bình vào lặng yên chính là chủ động để lại tư tưởng nghệ thuật Tây Ban Nha, để lại tư tưởng chính trị cho đất nước xinh đẹp. Đây là sự hi sinh đáng giá, sự hi sinh đã được chuẩn bị trước. Mặc dù cái chết đến bàng hoàng, xót xa nhưng Lor-ca đã biết rõ số phận của mình khi đi ngược với dòng chảy xã hội thế nào. Thanh Thảo vẫn tin rằng, Lor-ca luôn sống trong lòng của những người còn lại, tư tưởng nghệ thuật chính trị của ông đã có sức ảnh hưởng lớn mạnh sau này.
Khép lại bài thơ là tiếng đàn li-la li-la li-la… vang lên như khẳng định thêm một lần về sinh mệnh của tiếng đàn gắn liền với Lor-ca. Khi còn sống, đàn ghi-ta là sinh mệnh là tri kỉ của chàng, khi chết đi tiếng đàn vẫn vang lên thể hiện tư tưởng nghệ thuật và chính trị của Lor-ca không bao giờ thay đổi.
Thanh Thảo và Lor-ca là hai nghệ sĩ ở hai thế hệ khác nhau, hai bầu trời đất nước khác nhau nhưng lại có chung về tư tưởng nghệ thuật. Có lẽ vậy mà những câu thơ Thanh Thảo viết về Lor-ca chân thành, thấu hiểu và chứa đựng niềm tự hào xen lẫn lòng thương cảm, xót xa. Một con người tài hoa bạc mệnh dù ở Việt Nam hay ở trời tây thì cũng khó trách, những người có tư tưởng tiến bộ hơn thường sẽ bị thua thiệt, khi xã hội ấy đang ngự trị bởi chế độ phát xít, tàn bạo. Nhưng nhờ có Thanh Thảo chúng ta mới biết có một Lor-ca như thế, đáng kính trọng và rất tự hào, yêu mến!
>> Xem thêm: Phân Tích Bài Đàn Ghita Của Lorca – Tác Giả Thanh Thảo