Phân tích chiếc thuyền ngoài xa sẽ thấy được ngòi bút sắc bén của Nguyễn Minh Châu – một trong những cây bút tiên phong mở đường. Các tác phẩm của ông luôn thể hiện bề sâu của tâm hồn, đó là sự trăn trở về số phận của nhân dân trên cương vị một người cầm bút.
Khái quát về tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu
“Chiếc thuyền ngoài xa” là tác phẩm tiêu biểu của văn học Việt Nam từ sau năm 1975 đến cuối thế kỷ XX. Tác phẩm được Nguyễn Minh Châu sáng tác tháng 8 năm 1983 và được in trong tập truyện ngắn “Bến quê”. Phân tích chiếc thuyền ngoài xa sẽ thấy được một cái nhìn đa diện về cuộc sống, những vẻ đẹp tiềm ẩn bên trong của hiện tượng. Mỗi một chi tiết tác giả đưa ra đều đắt giá và độc đáo.
Phân tích chiếc thuyền ngoài xa chi tiết
Mở bài
Đã có rất nhiều bài phân tích chiếc thuyền ngoài xa. Ở mỗi một góc độ khai thác người ta lại thấy được sự tài tình của Nguyễn Minh Châu khi sử dụng những hình ảnh, bối cảnh trong mỗi câu chuyện. Những hình ảnh ấy cho ta một cảm giác rất đời, rất thật.
Thân bài
- Luận điểm 1: Hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng
Phùng là một nghệ sĩ nhiếp ảnh có niềm say mê với nghệ thuật. Anh được cấp trên giao nhiệm vụ chụp một bức ảnh chủ đề thuyền và biển cho bộ lịch năm mới. Mở đầu câu chuyện là bức tranh tuyệt đẹp mà nghệ sĩ Phùng đã ghi lại được tại vùng biển miền Trung – nơi từng gắn bó máu thịt với anh.
Khi đến vùng biển này, anh đã ghi lại được một bức tranh tuyệt đẹp. Đó là khung cảnh một chiếc thuyền đang dần tiến vào bờ trong buổi sớm mai. Phát hiện của Phùng làm tâm hồn nghệ sĩ trong anh cảm thấy may mắn và hạnh phúc.
Bức tranh được nghệ sĩ Phùng ví như “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ” với “mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe”. Toàn bộ khung cảnh hiện lên hài hòa từ đường nét đến màu sắc ánh sáng. Khung cảnh ấy nhìn có vẻ chẳng có gì, nhưng qua con mắt một người nghệ sĩ như Phùng nó lại mang vẻ đẹp “toàn bích”, đó chính là cảnh tượng kỳ diệu của thiên nhiên mà không phải lúc nào cũng bắt gặp được.
Đứng trước bức tranh mực tàu ấy, người nghệ sĩ như Phùng cảm thấy bối rối. Dường như trong tim anh có cái gì đó đang bóp chặt. Anh cảm nhận rất rõ nét chân – thiện – mỹ của cuộc đời chỉ qua một khung cảnh sớm mai. Bức tranh ấy còn làm tâm hồn anh như được gột rửa, trở nên trong trẻo và thanh khiết hơn. Qua từng cung bậc cảm xúc của nghệ sĩ Phùng, tác giả khéo léo đưa ra quan niệm về cái đẹp trong cuộc đời, nó làm tâm hồn trở nên nhẹ nhàng hơn.
Nhưng cùng một lúc, đằng sau vẻ đẹp hoàn mỹ của thiên nhiên, nghệ sĩ Phùng lại phát hiện ra bức tranh cuộc sống đầy nghịch lý. Nguyễn Minh Châu đã vô cùng khéo léo tạo ra tình huống truyện độc đáo khi kết hợp giữa nghệ thuật và thực tế. Bởi nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống mới càng thêm ý nghĩa. Dù mâu thuẫn với nhau, nhưng thông qua đó người ta “chạm” đến gần cuộc sống, có cái nhìn đa diện bên trong tâm hồn mỗi con người.
Phát hiện thứ hai của Phùng đó chính là hình ảnh người đàn bà hàng chài sau màn sương sớm. Bước ra từ chiếc thuyền đẹp như mơ trong bức tranh mực tàu cổ ấy là người phụ nữ xấu xí, thô kệch và người đàn ông hung dữ.
Tác giả đã khắc họa rõ nét chân dung hai nhân vật ấy. Người đàn bà “trạc ngoài 40” “mặt rỗ” “thân hình cao lớn thô kệch” “lưng áo bạc phếch” “gương mặt lộ rõ sự mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới”. Đó là những từ ngữ miêu tả vô cùng sâu sắc của tác giả. Dường như mọi mưa going bão táp cuộc đời đều hiển hiện vào người đàn bà ấy. Còn người đàn ông cũng chẳng kém gì, đó là người “có tấm lưng rộng” “đi chân chữ bát, khuôn mặt độc dữ”. Dường như hình ảnh của hai vợ chồng hàng chài chính là hiện thân cho lam lũ, đói khổ, nhọc nhằn.
Càng khiến cho nghệ sĩ Phùng không thể tin vào mắt mình đó là khung cảnh đẹp đẽ ấy bỗng chốc bị xé toạc bởi hình ảnh “Lão đàn ông lập tức trở nên hùng hổ,mặt đỏ gay,lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng … lão trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào người đàn bà,lão vừa đánh vừa thở hồng hộc,hai hàm răng nghiến ken két..”
Người nghệ sĩ như Phùng vốn sống trong những hình ảnh đẹp đẽ bỗng nhận ra những ngang trái, bi kịch ngay trong gia đình thuyền chài ấy. Đỉnh điểm của nghịch cảnh đó chính là việc cha con làng chài coi nhau như kẻ thù. Tác giả đã khắc họa “Thằng bé chạy một mạch, sự giận dữ căng thẳng… lập tức nhảy xổ vào cái lão đàn ông.. liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực lão đàn ông”.
Chỉ trong chốc lát, Phùng trải qua nhiều đợt cảm xúc liên tiếp. Ban đầu là vui mừng, hạnh phúc vì khung cảnh đẹp, và rồi phải cay đắng vì phát hiện cuộc đời luôn tồn tại những vết đen. Nghịch lý mà Phùng trải qua càng làm cho người nghệ sĩ phải suy nghĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống. Thông qua những hình ảnh đối nghịch này, tác giả muốn khẳng định “đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản chất, hình thức bên ngoài với nội dung bên trong”. Nếu đã nhìn nhận cuộc đời, hãy nhìn nó từ nhiều phía.
- Luận điểm 2: Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện
Mở đầu câu chuyện là sự đối nghịch tưởng chừng như không có mối liên hệ nào. Không dừng lại ở đó, tác giả lại khai thác sâu về câu chuyện của người đàn bà hàng chài. Một câu chuyện được viết ra ngay tại tòa án huyện nghe chừng chua xót biết bao.
Vì trực tiếp chứng kiến cảnh bạo hành, Phùng dường như muốn “giải cứu” cho người phụ nữ làng chài bằng cách tìm đến chánh án Đẩu – người chiến hữu của anh để tìm giúp đỡ. Thế nên người đàn bà hàng chài được mời lên tòa án huyện và chánh án Đẩu đề nghị chị ly hôn. Và câu chuyện cuộc đời của chị ở tòa án huyện càng làm người ta thêm ngỡ ngàng. Dường như tác giả đã che giấu đi vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ ấy đằng sau vẻ ngoài xấu xí. Thông qua cuộc trò chuyện ấy, người ta thấy người đàn bà không chỉ hiểu lý lẽ, mà còn là người trọng tình, trọng nghĩa.
Thế nên khi được chánh án Đẩu khuyên ly hôn, chị đã van xin quý tòa đừng bắt chị bỏ chồng. Người phụ nữ ấy chấp nhận đánh đổi mọi thứ để không phải bỏ chồng. Và chị dùng mọi lý lẽ để bao biện cho sự vũ phu của chồng, rằng là “chồng chị bản chất không phải kẻ vũ phu, đó là trụ cột trong gia đình của chị và chị không thể một mình nuôi đàn can. Hơn nữa, trong cuộc sống của chị cũng có lúc vợ chồng vui vẻ, hòa thuận. Có lẽ vì cuộc sống nghèo khổ vất vả đã khiến người chồng trở nên độc dữ như vậy.
Dường như qua câu chuyện của người đàn bà ấy ẩn chứa bao nhiêu ẩn tình, đó đích thị là một người phụ nữ dám hy sinh để sống cho các con, một người vị tha và sâu sắc trong tâm hồn. Trước những lời lẽ ấy của người phụ nữ làng chài, chánh án Đẩu và Phùng thay vì bất bình, tức giận đã vỡ lẽ ra nhiều điều. Và cũng thông qua câu chuyện của người phụ nữ làng chài ấy, tác giả muốn gửi gắm cho người đọc một triết lý sâu sắc. Đó là đừng nhìn mọi việc chỉ qua 1 lăng kính, hãy nhìn nó bằng cả đôi mắt và toàn diện nhất. Có như vậy ta mới thấy được giá trị đích thực của cuộc sống này.
- Luận điểm 3: Tấm ảnh được chọn
Sau câu chuyện của người phụ nữ làng chài và vỡ lẽ biết bao điều, Phùng mang tấm ảnh ấy về tòa soạn. Bức ảnh tuyệt bích ấy đã được chọn in trong bộ lịch năm đó. Và tấm ảnh ấy còn được treo mãi ở nhiều nơi, trong những gia đình sành nghệ thuật. Cả về sau này, khi Phùng nhìn vào tấm ảnh mình chụp còn vẫn thấy thấp thoáng bóng dáng người đàn bà bước ra từ mũi thuyền trong màn sương sớm hồng hồng của bình minh.
Lời kết
Qua ngòi bút của Nguyễn Minh Châu, cuộc đời của một nhân vật được khắc họa rõ nét. Nhờ tình huống truyện độc đáo, mới lạ, tác giả đã mang đến cho người đọc một góc nhìn mới về nghệ thuật và cuộc sống. Phân tích chiếc thuyền ngoài xa ta sẽ nhận ra một điều rằng tất cả những sự việc trên cõi đời này đều cần được nhìn nhận một cách đa chiều. Đừng chỉ trầm trồ bởi vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng, hãy đi sâu để “thấm” và hiểu.