Bình Ngô Đại cáo là tác phẩm văn học nổi tiếng của nền văn học dân tộc.Tác phẩm đã được đưa vào chương trình học hiện nay. Phân tích Bình Ngô Đại Cáo đoạn 3 để hiểu hơn về một thời kỳ đấu tranh huy hoàng của dân tộc.
Phân tích chi tiết Bình Ngô Đại Cáo đoạn 3
Nguyễn Trãi là đại thi hào của nền văn học nước nhà. Bình Ngô Đại Cáo được xem là “áng thiên cổ hùng văn” thấm đẫm nhiều cảm xúc, ghi chép về một thời hào dùng của dân tộc. Đoạn 3 của bài cáo đã khắc họa một cách chân thực nhất cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống lại quân Minh dưới sự lãnh đạo của chủ soái Lê Lợi. Phân tích Bình Ngô Đại Cáo đoạn 3 để hiểu rõ hơn về khởi nghĩa Lam Sơn.
- Vai trò chủ chốt của chủ soái Lê Lợi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn
Ngay từ những câu đầu tiên của đoạn 3, chúng ta đã thấy Nguyễn Trãi đã dùng ngòi bút của mình để xây dựng lại hình tượng chủ soái Lê Lợi, người có công lớn nhất đem lại chiến thắng cho khởi nghĩa Lam Sơn:
“Ta đây:
Núi Lam sơn dấy nghĩa
Chốn hoang dã nương mình
Ngẫm thù lớn há đội trời chung
Căm giặc nước thề không cùng sống”
Nguyễn Trãi sử dụng đại từ “Ta” như đang dẫn lại lời nói của chủ tướng Lê Lợi, khẳng định một tâm thế hào hùng, chắc chắn, cương quyết của người cầm quyền. Là vị tướng dẫn đầu một đội quân lớn, một bậc tôi tớ trung thành của nhân dân, Lê Lợi hiểu rất rõ những nỗi căm thù đối với giặc Minh xâm lược.
Nỗi căm phẫn này ăn vào tận sâu trong xương tủy, thề không đội trời chung “không cùng sống” chung trên một mảnh đất. Hơn thế, phân tích Bình Ngô Đại Cáo đoạn 3, chúng ta thấy được Lê Lợi đã nếm trải biết bao nhiêu đau thương, gian khổ để tìm ra sách lược đối phó, đánh đuổi quân phương Bắc xâm lược:
“Đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời
Nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối.
Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh”
Tác giả dùng những từ ngữ giàu cảm xúc, mang tính nhấn mạnh đến nỗi đau, niềm trăn trở suy tư của người cầm quân “đau lòng nhức óc”, “nếm mật nằm gai”, “quên ăn vì giận”. Thể hiện được những lo âu về các khó khăn sẽ gặp phải trong cuộc đấu tranh giành tự do cho dân tộc sắp tới. Đồng thời đó còn là nỗi trăn trở về kế sách, chiến lược binh pháp sử dụng trong cuộc chiến. Trong bất cứ cuộc kháng chiến nào cũng có muôn vàn những khó khăn, thiếu người tài để làm việc lớn, cũng không đủ nguồn nhân lực có thể cùng chung chí hướng, sát cánh cùng nhau đánh tan giặc ngoại xâm. Sự chênh lệch về binh lược so với đối thủ là rất lớn, nhưng đó lại là những tiền đề để người chiến sĩ quyết liệt, kiên cường hơn với cuộc kháng chiến, tìm mọi cách để giành độc lập, tự do cho nhân dân. Nhờ những sự hi sinh vất vả, vượt lên mọi gian khổ đó, mà khởi nghĩa Lam Sơn đã giành thắng lợi, quân Minh xâm lược đã bị đánh bại.
- Diễn biến của cuộc khởi Nghĩa Lam Sơn
Phân tích Bình Ngô Đại Cáo đoạn 3 ta cảm nhận được cuộc khởi Nghĩa Lam Sơn là cuộc khởi nghĩa hào hùng, đi vào lịch sử dân tộc. Sau khi nhắc đến vai trò, những hi sinh của chủ tướng Lê Lợi, của quân dân ngày đêm rèn luyện binh lược. Tác giả tái hiện lại diễn biến đầy kịch tính của khởi nghĩa Lam Sơn:
“Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
Đánh một trận, sạch không kình ngạc
Đánh hai trận tan tác chim muông.”
Để khắc họa chiến tích hào hùng của cuộc khởi nghĩa, Nguyễn Trãi đã mượn hình ảnh của thiên nhiên. Thiên nhiên với sông núi thì luôn hùng vĩ như những chiến tích mà nghĩa quân Lam Sơn đã làm được. Tác giả sử dụng phép nhân hóa, phóng đại, “gươm mài đá, đá núi cũng mòn,” “voi uống nước, nước sông phải cạn” để nhấn mạnh sự kiên trì, bền bỉ trong chiến đấu, hy sinh cả tính mạng để bảo vệ sự toàn vẹn của lãnh thổ. Dù cho cuộc chiến diễn ra trường kỳ, ác liệt nhưng tất cả quân và dân đều tin tưởng vào một chiến thắng vẻ vang, chính nghĩa sẽ luôn thắng gian tà. “Đánh một trận, sạch không kình ngạc” “Đánh hai trận tan tác chim muông” cho thấy sức mạnh khủng khiến của nghĩa quân Lam Sơn. Tất cả đều mang trong mình một tin thần quật cường, sức chiến đấu mạnh mẽ không chịu lùi bước trước quân thù, dập tắt tất cả sự kiêu ngạo, hống hách của quân địch.
Tác giả nhắc đến tất cả các địa danh mà quân Lam Sơn đã giành thắng lợi, như một sự khẳng định chúng ta đã đuổi tất cả bọn xâm lược phương Bắc ra khỏi bờ cõi nước Nam:
“Bị ta chặn ở Lê Hoa, quân Vân Nam nghi ngờ khiếp vía mà vỡ mật!
Nghe Thăng thua ở Cần Trạm, quân Mộc Thạnh xéo lên nhau chạy để thoát thân.
Suối Lãnh Câu, máu chảy trôi chày, nước sông nghẹn ngào tiếng khóc
……………………..
Mã Kỳ, Phương Chính, cấp cho năm trăm chiếc thuyền, ra đến biển mà vẫn hồn bay phách lạc,
Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài nghìn cỗ ngựa, về đến nước mà vẫn tim đập chân run”
- Niềm tự hào dân tộc sâu sắc trước chiến thắng vẻ vang chống quân Minh xâm lược
Khi phân tích Bình Ngô Đại Cáo đoạn 3 ở những câu văn cuối cùng, ta cảm nhận được sâu sắc niềm tự hào dân tộc trước chiến thắng vẻ vang của quân Lam Sơn. Đây là thắng lợi đã được lưu vào sử sách dân tộc, như một lời nhắc nhở thế hệ mai sau về sự hi sinh, quật cường của cha ông ta để giữ vững nền độc lập cho dân tộc. Từ đó, xây dựng lòng yêu nước, sự tự hào trong mỗi con người Việt Nam dù cho là thời bình hay thời chiến.
Nguyễn Trãi đã liệt kê đầy đủ những chiến tích của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn dưới sự lãnh đạo tài tình của chủ tướng Lê Lợi: chiến thắng Bồ Đằng, Trà Lân, Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An, Mã An, Chi Lăng…:
“Ngày mười tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế
Ngày hai mươi, trận Mã An, Liễu Thăng cụt đầu
Ngày hai lăm, bá tước Lương Minh bại trận tử vong
Ngày hăm tám, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn”.
Quân địch đã thất bại một cách ê chề dưới tay quân và dân ta, phải tìm đến bước đường cùng là “kế tự vẫn”. Trong vòng chưa đầy một tháng, nước Nam đã sạch bóng quân thù.
Như vậy, thông qua Bình Ngô Đại cáo đoạn 3, ta thấy Nguyễn Trãi đã chia phần này thành ba nội dung tách biệt nhưng liền mạch. Qua đó khắc họa một cách chân thực nhất diễn biến của cuộc khởi nghĩa. Từ những ngày đầu chuẩn bị kháng chiến, tìm kiếm, lên kế hoạch sách lược chiến đấu cho đến thời điểm cuộc chiến tranh nổ ra, những chiến tích oanh liệt mà quân và dân ta đã làm được. Sau cùng là niềm kiêu hãnh tự hào sâu sắc về tinh thần quật cường, vượt mọi gian khó của nghĩa quân Lam Sơn. Chúng ta đã buộc quân Minh xâm lược phải nhận sự thất bại trong ê chề, hoảng loạn chạy trốn không kịp về phương Bắc, nước Nam sạch bóng quân thù. Những dòng thơ cuối như một lời khẳng định lặp lại, một cách chắc chắn rằng giang sơn đã thu về một mối:
“Xã tắc từ đây vững bền
Giang sơn từ đây đổi mới
…
Xa gần bá cáo
Ai nấy đều hay”
Kết bài
Phân tích Bình Ngô Đại Cáo Đoạn 3 giúp chúng ta hiểu hơn cuộc chiến chống quân xâm lược trường kỳ của lịch sử ông cha ta. Bằng ngòi bút đầy tự hào, lập luận sắc bén, giàu sức thuyết phục Nguyễn Trãi đã làm nên một Bình Ngô Đại Cáo “hùng văn thiên cổ”, xứng đáng với danh xưng bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc Việt. Bình Ngô Đại Cáo trở thành bản tổng kết hào hùng của lịch sử dân tộc nước nhà trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược thời bấy giờ.