Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm được đánh giá cao không chỉ bởi lời thư dụng dị mà còn là nội dung đầy ý nghĩa. Đi kèm với đó là những giá trị nghệ thuật đầy độc đáo. Để hiểu rõ hơn về các yếu tố cốt lõi đã làm nên sự thành công của tác phẩm, hãy cùng phân tích 9 câu đầu bài Đất Nước chi tiết hơn qua các luận điểm dưới đây.
Bài mẫu phân tích
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ nổi danh trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ông là tác giả của nhiều bài thơ hay nhưng nổi bật nhất chỉ có Đất Nước. Đất nước được sáng tác và hoàn thành vào năm 1971 tại khu chiến Trị – Thiên. Nội dung chính của tác phẩm chính là tình yêu quê hương, đất nước qua những lời thơ bình dị. Đi kèm với đó là sự thức tỉnh tuổi trẻ về sứ mệnh với đất nước trong cuộc chiến chống Mỹ.
Để hiểu rõ hơn về nội dung của đoạn đầu, chúng ta sẽ cùng phân tích chi tiết hơn qua 2 luận điểm.
- Luận điểm 1: Đất nước chúng ta có từ bao giờ?
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Mở đầu bài thơ là những câu từ hết sức bình dị “Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi”. Đất nước chính là nuôi dưỡng và giúp ta trưởng thành. Đất nước phải chăng đã có từ rất lâu rồi. Câu thơ tiếp theo đã giải thích cho nguồn cội của đất nước. Đất nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa, mẹ thường hay kể. Câu thơ sử dụng từ ngữ rất đỗi quen thuộc như trong câu chuyện cổ tích mẹ thường hay kể. Qua đó, tác giả muốn chứng tỏ rằng, đất nước của chúng ta đã xuất hiện từ rất lâu. Nó đã trải qua biết bao thế hệ qua lời của mẹ kể.
- Luận điểm 2: Quá trình hình thành đất nước qua hình ảnh dung dị
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Sử dụng hình ảnh dung dị, đời thường chính là yếu tố chính làm nên sự thành công của tác phẩm. Sau khi nói về cội nguồn của đất nước, tác giả đã dùng hình ảnh miếng trầu của bà để nói về sự bắt đầu. “Đất nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn”. Hình ảnh ấy khiến chúng ta nhớ về bà, người đã chăm sóc và gắn liền với tuổi thơ của chúng ta từ thuở bé. Đi kèm với người bà chính là thói quen nhai trầu của người phụ nữ Việt Nam thời xưa. Miếng trầu còn là biểu tượng của tình nghĩa con người trong cuộc sống. Câu thơ tiếp theo nói về sự lớn lên của đất nước. Khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc thì đất nước cũng “lớn lên” từ đó. Câu thơ sử dụng phép nhân hóa cùng ẩn dụ để cho thấy quá trình xây dựng đất nước gian khổ. Hình ảnh cây tre chính là biểu tượng của người nông dân chất phác, thật thà nhưng dũng cảm và kiên cường.
Phân tích 9 câu đầu bài Đất Nước với hình ảnh ấy, chúng ta sẽ hiểu rõ hơn về đời sống của con người. Cùng với đó là quá trình từng bước đi lên của dân tộc và sự lớn mạnh của đất nước. Để đất nước tồn tại, con người cần phải có trách nhiệm bảo vệ lãnh thổ và xây dựng bờ cõi.
Bên cạnh truyền thống yêu nước của con người, tác giả còn nhắc đến những thuần phong mỹ tục đẹp như “tóc mẹ thì bới sau đầu – Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Như các bạn đã biết, từ xưa người phụ nữ Việt luôn có mái tóc dài được búi gọn gàng. Đây chính là hình ảnh thể hiện vẻ đẹp nữ tính của người phụ nữ luôn giản dị, mộc mạc. Đặc biệt, tác giả còn sử dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” để nói về sự chung thủy. Cụm từ được lồng ghép một cách tinh tế để thể hiện ân tình nhẹ nhàng, đằm thắm.
Thêm vào đó, tác giả còn sử dụng các hình ảnh thân quen của ngôi nhà như cái kèo, cái cột để thể hiện sự vững chãi. Ngôi nhà chính là tổ ấm của mỗi con người. Nơi đây còn là nơi chia sẻ buồn vui trong cuộc sống. Mỗi gia đình hạnh phúc, ấm êm thì đất nước cũng vững mạnh hơn.
Đặc sắc hơn cả là hình ảnh hạt gạo được nhắc đến để thể hiện sự siêng năng của con người. Chỉ có dãi dầu “Một nắng hai sương”, con người mới nhận được hạt gạo thơm ngon. Những động từ xay, giã, giần, sàng cũng được sử dụng tinh tế để diễn tả quy trình tạo ra hạt gạo.
Hạt gạo còn là biểu tượng của nền văn minh lúa nước của Việt Nam. Nó không chỉ giúp dân ta ấm no mà còn là yếu tố giúp đất nước phát triển, hội nhập. Sau khi nhắc đến tất cả, nhà thơ lại khẳng định lần nữa “Đất nước có từ ngày đó”.
Lời kết
Thông qua việc phân tích 9 câu đầu bài Đất Nước, chúng ta đã hiểu rõ hơn về nguồn cội và vẻ đẹp của đất nước, con người. Qua đó, mỗi cá nhân sẽ tự ý thức về trách nhiệm bảo vệ và xây dựng đất nước giàu đẹp hơn.