Bài soạn luyện nói: kể chuyện theo ngôi kể kết hợp với miêu tả và biểu cảm gồm các yêu cầu chuẩn bị ở nhà và yêu cầu thực hành.
I. CHUẨN BỊ Ở NHÀ
1. Ôn tập ngôi kể
Yêu cầu: Xem và ôn lại nội nói về ngôi kể đã học bằng cách trả lời các câu hỏi sau:
a) Kể theo ngôi thứ nhất là kể như thế nào? Như thế nào là kể theo ngôi thứ ba? Tác dụng của mỗi loại?
b) Em đã được đọc những văn bản nào có cách kể theo ngôi thứ nhất, văn bản nào có cách kể theo ngôi thứ ba?
c) Tại sao lại phải thay đổi ngôi kể?
Trả lời:
a)
– Kể theo ngôi thứ nhất là ngôi kể mà người kể dùng ngôi xưng “tôi”, trực tiếp kể ra những gì mình nghe, thấy, trải qua và nói lên suy nghĩ, cảm tưởng của mình.
=> Ngôi kể thứ nhất có tác dụng giúp bộc bạch trực tiếp và chân thực cảm xúc của nhân vật hay người kể chuyện.
– Kể theo ngôi thứ ba là người kể giấu mình đi, không trực tiếp lộ diện nhưng thực chất là người chứng kiến câu chuyện, có mặt ở khắp mọi nơi, gọi tên của nhân vật trong câu chuyện bằng chính tên của họ và kể một cách tự do, linh hoạt.
=> Việc kể chuyện bằng ngôi thứ ba tạo cho câu chuyện tính khách quan, thuyết phục.
b)
– Các văn bản có cách kể theo ngôi kể thứ nhất: Tôi đi học, Trong lòng mẹ, Lão Hạc.
– Các văn bản có cách kể theo ngôi kể thứ ba: Tức nước vỡ bờ, Cô bé bán diêm, Đánh nhau với cối xay gió.
c) Việc thay đổi ngôi kể là nhằm giúp câu chuyện thêm sinh động, thú vị và để người kể lựa chọn được ngôi kể thích hợp nhất với mình.
2. Chuẩn bị luyện nói (trang 110 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1)
Yêu cầu: Đọc đoạn trích sau và kể lại theo lời của chị Dậu (ngôi thứ nhất)
“Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn:
– Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!
– Tha này! Tha này!
Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch rồi lại sấn đến để trói anh Dậu.
Hình như tức quá không thể chịu được, chị Dậu liều mạng cự lại:
– Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ!
Cai lệ tát vào mặt chị một cái đánh bốp, rồi hắn cứ nhảy vào cạnh anh Dậu.
Chị Dậu nghiến hai hàm răng:
– Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!
Rồi chị túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa. Sức lẻo khoẻo của anh chàng nghiện chạy không kịp với sức xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất, miệng vẫn nham nhảm thét trói vợ chồng kẻ thiếu sưu.
Người nhà lí trưởng sấn sổ bước đến giơ gậy chực đánh chị Dậu. Nhanh như cắt, chị Dậu nắm ngay được gậy của hắn. Hai người giằng co nhau, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau. Hai đứa trẻ con kêu khóc om sòm. Kết cục anh chàng “hầu cận ông lí” yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.”
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Hướng dẫn:
Để kể lại đoạn trích trên ở ngôi thứ nhất, em cần:
– Thay đổi cách nhân xưng trong lời dẫn, nhưng có thể giữ nguyên lời thoại.
– Thay đổi nhân xưng đối với anh Dậu. Em có thể dùng nhân xưng “nhà tôi” (ví dụ: Cai lệ tát vào mặt tôi một cái đánh bốp, rồi hắn cứ nhảy vào cạnh nhà tôi.”)
– Thay đổi một số từ ngữ trong lời dẫn thoại, ví dụ: “Tức quá, không thể chịu được, tôi liều mạng cự lại:”.
– Thay đổi chi tiết miêu tả, biểu cảm, ví dụ: “Tên người nhà lí trưởng sấn sổ bước đến giơ gậy chực đánh tôi. Nhanh tay, tôi nắm ngay được gậy của hắn. Tôi giằng co, du đẩy với hắn, rồi buông gậy ra, áp vào vật nhau với hắn. Hai đứa con tôi kêu khóc om sòm. Cuối cùng, hắn bị tôi túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.”
– Viết ra thành văn bản toàn bộ lời kể, tập kể nhiều lần ở nhà.
II. LUYỆN NÓI: KỂ CHUYỆN THEO NGÔI KỂ KẾT HỢP VỚI MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRÊN LỚP
Kể lại câu chuyện trên theo ngôi thứ nhất cho cả lớp nghe. (Trong khi kể, chú ý các yếu tố miêu tả và biểu cảm).
Trả lời:
Em có thể tham khảo đoạn văn luyện nói sau:
Tên người nhà lí trưởng sấn sổ bước đến giơ gậy chực đánh. Tôi nhanh tay, nắm ngay được gậy của hắn. Biết thân phận mình, tôi phải nhẫn nhịn van hắn tha cho. Nhưng hắn không chút thương tình, vừa quát mắng vừa đấm bịch vào ngực tôi rồi sấn đến để trói nhà tôi.
Tức quá, không thể chịu được, tôi liệu mạng cự lại. Tên Cai Lệ lấn tới tát mạnh vào mặt tôi rồi lại xăm xăm lao đến đòi trói đánh nhà tôi. Tôi nhanh tay, nắm ngay được gậy của hắn, giằng co, đu đẩy với hắn, rồi buông gậy ra, áp vào vật nhau với hắn. Hai đứa trẻ kêu khóc om sòm. Cuối cùng, hắn bị tôi túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm, miệng vẫn gào thét chửi mắng vợ chồng tôi.
Với bài soạn luyện nói: kể chuyện theo ngôi kể kết hợp với miêu tả và biểu cảm trên đây, các em cần ghi lại các lưu ý về nhân xưng, các từ ngữ phù hợp và các chi tiết miêu tả, biểu cảm.