Bước 1: đọc văn bản soạn Một thứ quà của lúa non: Cốm
Trước khi đi vào tìm hiểu văn bản, các bạn cần đọc qua tác phẩm độc đáo này của tác giả Thạch Lam. Các bạn cần hiểu hết những từ ngữ khó, nắm bắt được nội dung của tác phẩm.
Bước 2: soạn Một thứ quà của lúa non: Cốm phần trả lời tìm hiểu
Câu 1: Bài tùy bút này nói về cái gì? Để nói về đối tượng ấy, tác giả đã sử dụng phương thức biểu đạt nào (miêu tả, thuyết minh, biểu cảm, bình luận)? Phương thức nào là chủ yếu? Bài văn có mấy đoạn? Nội dung chính của mỗi đoạn là gì?
Gợi ý trả lời:
- Bài tùy bút này nói về một món ẩm thực ăn vặt tên là Cốm.
- Để nói về đối tượng ấy, tác giả Thạch Lam đã sử dụng tất cả các phương thức như miêu tả, thuyết minh, biểu cảm và bình luận.
- Phương thức mà tác giả sử dụng chủ yếu là biểu cảm, bộc lộ cảm xúc của mình.
- Tác phẩm được chia thành 3 đoạn.
+ Phần 1: từ đầu đến “thuyền rồng”: nội dung chính của đoạn này là tác giả gợi nhớ lại cách làm và bán cốm.
+ Phần 2: tiếp theo cho đến “nhũn nhặn”: nội dung chính của đoạn này là phát hiện và ca ngợi giá trị tốt đẹp của cốm gắn với những phong tục truyenf thống văn hóa của dân tộc.
+ Phần 3: là phần còn lại: nội dung chính của đoạn này là nói về cách mọi người thưởng thức cốm, mua cốm một cách có văn hóa, văn minh lịch thiệp và trân trọng.
Câu 2: Đọc đoạn văn từ đầu đến “trong sạch của đất Trời” và cho biết:
- Tác giả đã mở đầu bài viết về cốm bằng những hình ảnh và chi tiết nào?
- Những cảm giác, ấn tượng nào của tác giả đã tạo nên tính biểu cảm của đoạn văn?
Gợi ý trả lời:
- Qua đoạn văn, các bạn có thể thấy, tác giả đã mở đầu bài viết về cốm bằng những hình ảnh rất đẹp đẽ. Cụ thể như: qua hương thơm của những bông sen trên mặt hồ, từ đó gợi nhắc tới mùi của một thức quà thanh khiết là cốm. Tiếp đến, tác giả miêu tả chi tiết hình ảnh những bông lứa non, mang trong mình giọt sữa thơm trắng, kết tinh của hương vị ngàn hoa, chứa đựng chất quý của đất trời. Những bông lúa ấy cũng chính là nguyên liệu làm nên món cốm độc đáo này.
- Những cảm giác về hương thơm của sen, về màu xanh của cánh đồng lúa, về mùi thơm mát của lúa non, và những giọt sữa trắng thơm trong hạt lúa kết tinh hương vị hoa cỏ đã tạo nên tính biểu cảm của đoạn văn. Hình ảnh tác giả sử dụng giàu sức gợi và rất đẹp; Nó giúp độc giả dễ dàng liên tưởng và cảm nhận rõ rệt hơn mùi hương, và màu sắc của các hình ảnh. Hơn nữa, giọng văn sâu lắng, nhẹ nhàng càng giúp người độc như bị cuốn hút vào hương vị của cốm.
Câu 3: Tác giả đã nhận xét như thế nào về tục lệ dùng hồng, cốm làm đồ sêu tết của nhân dân ta? Sự hòa hợp, tương xứng của hai thứ ấy đã được phân tích trên phương diện nào?
Gợi ý trả lời:
- Tác giả Thạch lam đã nhận xét về tục lệ dùng hồng, cốm làm đồ sêu tết của dân ta là rất phù hợp và tinh tế. Tác giả đưa ra những dẫn chứng thuyết phục cho nhận xét của mình đó là trong khi cốm là thức quý dâng lên từ những cánh đồng, thì hồng lại đến từ những rừng cây. Đặc biệt, cốm và hồng lại rất hòa hợp bởi màu sắc và hương vị. Trong khi cốm có màu ngọc thạch thì hồng có màu ngọc lựu. Không những thế, cốm thì là thứ thanh đạm, còn hồng lại là thứ ngọt sắc. Hai thứ ấy làm thành vật dùng trong lễ nghi thật vô cùng hợp lý và ý nghĩa.
- Sự hòa hợp và tương xứng của ấy đã được phân tích trên phương diện màu sắc và hương vị. Cả hai thức ấy rất hài hòa, nâng đỡ lẫn cho nhau.
Câu 4: “Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam”. Em cảm nhận như thế nào về nhận xét ấy của tác giả?
Gợi ý trả lời:
- Em cảm nhận thấy nhận xét của tác giả trong đoạn “Cốm là thức quà riêng biệt… nội cỏ An Nam” vô cùng chính xác và tinh tế. Phải là một người yêu Hà Nội, biết cách thưởng thức cốm một cách văn hóa nên nhà văn mới có thể miêu tả chi tiết, tỉ mỉ, cụ thể và độc đáo như vậy.
Câu 5: Đoạn sau của bài văn (từ “Cốm không phải thức quà của người” đến hết) bàn về sự thưởng thức cốm. Sự tinh tế và thái độ trân trọng của tác giả đối với việc thưởng thức một món quà bình dị đã được thể hiện như thế nào?
Gợi ý trả lời:
- Qua đoạn văn, các bạn có thể thấy tác giả đã thể hiện sự tinh tế khi thưởng thức món quà bình dị đó là: ăn cốm không phải chỉ là ăn theo cách thông thường, mà thưởng thức. Vừa ăn vừa ngẫm nghĩ, nhâm nhi thì mới cảm nhận hết vị ngọt, hương thơm, sự tươi mát của lá non. Theo tác giả, ăn cốm phải ăn thong thả, ăn từng chút ít để cảm nhận hết vị ngon của cốm. Đó là vị thanh đạm của loài thảo mộc, mùi thơm ngát của sen;
– Còn sự trân trọng của tác giả đuộc thể hiện qua tấm lòng nâng niu, trân quý trước thức quà quý của trời đất. Tác giả bộc lộ niềm tự hào, hãnh diện khi tôn vinh vẻ đẹp tiền tàng nhẫn nại của thần lúa trong cốm, và là lộc trời kết hợp với sự khéo léo, tỉ mẩn cầu kỳ của con người. Qua những điều này có thể thấy thường thức cốm là một nét đẹp văn hóa trong ẩm thực. Đây cũng là niềm hạnh phúc của tác giả về hương vị, con người đất trời Hà Nội.
Câu 6: Bài văn thể hiện nét đặc sắc của ngòi bút Thạch lam là thiên về cảm giác tinh tế, nhẹ nhàng mà sâu sắc. Em hãy tìm và phân tích một số ví dụ cụ thể trong bài văn để chứng minh nhận xét đó.
Gợi ý trả lời:
- Bài văn thể hiện nét đặc sắc của ngòi bút Thạch Lam là thiên về cảm giác, nhẹ nhàng mà sâu sắc. Điều này thể hiện ở những câu văn như nhà văn đã miêu tả quá trình hình thành nên hạt cốm từ những giọt sữa trắng thơm phảng phất hương vị cỏ non kết tinh của trời đất. Sự tinh tế còn thể hiện qua việc tác giả miêu tả màu sắc hương vị hài hòa của cốm và hồng khi được chọn làm vật phẩm trong lễ nghi. Đặc biệt là cách thưởng thức cốm, tác giả đã cho thấy khả năng phân tích và cái nhìn quan sát nhạy cảm sâu sắc của tác giả.
Bước 3: Luyện tập soạn Một thứ quà của lúa non: Cốm
Câu 1: Chọn học thuộc một đoạn văn trong bài khoảng 5 – 6 dòng.
Gợi ý trả lời:
Các bạn có thể chọn một đoạn văn bất kỳ mà bạn cảm thấy thú vị và hứng thú nhất để đọc thuộc. Có thể là đoạn miêu tả quá trình hình thành cốm nón; hoặc đoạn sự kết hợp hoàn hảo của cốm và hồng; hoặc đoạn cách thưởng thức cốm như thế nào.
Câu 2: Sưu tầm và chép lại một số câu thơ, ca dao nói đến cốm?
Gợi ý trả lời:
Một số câu thơ nói về cốm:
Sáng mát trong như sáng tháng năm
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những mùa thu đã xa
(Đất nước của Nguyễn Đình Thi)
Mùa thu hương cốm gọi về
Xốn xang đến lạ hương quê đầu mùa
(Mùa cốm gọi thu về – Vũ Dung)
Lúa nếp đồng quê sắp chín ửng màu
Tôi cùng bạn bè rủ nhau ra tuốt lúa
Bắc nồi rang rồi cùng nhau nhóm lửa
Mùi thơm lừng hương cốm của nhà quê
(Hương cốm mùa thu – Nguyễn Đình Huân)
– Một số câu thơ ca dao nói về cốm
+ Nếu em lòng dạ đối thay
Cốm này bị mốc, hồng này long tai.
+ Hát câu đẹp cốm tươi hồng,
Hát câu nên vợ nên chồng, cò ơi !
+ Nghề chi ba vốn bốn lời
Theo nghề làm cốm cho đời ngọt thơm.