Bài mẫu phân tích giá trị nhân đạo của Truyện Kiều
Mở bài
Nguyễn Du là nhà thơ lớn của nước ta vào giai đoạn thế kỷ 19. Truyện Kiều là tác phẩm lớn nhất, là niềm tự hào của nền văn học nước nhà thời bấy giờ. Phân tích giá trị nhân đạo của Truyện Kiều để thấy được tài năng nghệ thuật của Nguyễn Du. Giá trị nhân đạo của Truyện Kiều được thể hiện thông qua sự xót xa cho số phận thương đau của con người thời bấy giờ. Đồng thời lên án, phê phán sự áp bức bóc lột của các thế lực phong kiến chà đạp lên giá trị con người. Nguyễn Du thể hiện giá trị nhân đạo phổ biến thông qua các đoạn trích “Chị em Thúy Kiều, Kiều ở lầu Ngưng Bích, Mã giám sinh mua Kiều, Kiều báo ân báo oán”
Thân bài
- Luận điểm 1: Vẻ đẹp của con người là giá trị cần được tôn trọng
“Trải qua một cuộc Bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng”
Bao trùm toàn bộ Truyện Kiều là tinh thần nhân đạo, cảm hứng nhân văn. Điều này được Nguyễn Du thể hiện thông qua việc ngợi ca vẻ đẹp của con người về tài sắc, sự vị tha, hiếu nghĩa, chung thủy trong tình yêu,..Đó là sự xót thương, đồng cảm của Nguyễn Du trước những khát vọng ước mơ về tình yêu đôi lứa, công lý và sự tự do. Đồng thời còn là sự xót thương trước những số phận con người, người phụ nữ Việt Nam thời bấy giờ, “bạc mệnh”, bị vùi dập bởi xã hội phong kiến. Có thể thấy, Nguyễn Du vô cùng đồng cảm và trân trọng những người dân bị chà đạp, áp bức bóc lột bởi các thế lực hào cường ác bá.
Phân tích giá trị nhân đạo của Truyện Kiều để thấy rõ tiếng nói ngợi ca những phẩm chất, giá trị tốt đẹp của con người thông qua hình tượng nhân vật Kiều. Kiều là hiện thân của tài năng, một người phụ nữ tài sắc vẹn toàn. Kiều đẹp “Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh”.”nghiêng nước, nghiêng thành” thông minh đa tài:
“Thông minh vốn sẵn tính trời,
Pha nghề thi hoạ đủ mùi ca ngâm”.
Ngoài Kiều, Kim Trọng cũng là nhân vật được Nguyễn Du cực kì trân trọng khi miêu tả chàng, một tài tử “vào trong phong nhã ra ngoài hào hoa”, một văn nhân đa tài. Kim Trọng hội tụ đủ những phẩm chất của một “thiên tài”””văn chương nết đất, thông minh tính trời”. Mỗi khi chàng bước đi, hoa lá đều trở nên có sức sống một cách diệu kỳ:
“Hài văn lần bước dặm xanh,
Một vùng như thể cây quỳnh cành dao”.
Mối tình của Thúy Kiều và Kim Trọng được xem là một mối tình kinh điển của trời đất. Tình yêu vượt qua tất cả những rào cản, khuôn khổ của lễ giáo thời phong kiến. Một tình yêu chân thành, trong sáng và đầy thủy chung, xứng đôi vừa lứa “người quốc sắc, kẻ thiên tài”. Qua đó Nguyễn Du không chỉ ca ngợi vẻ đẹp, giá trị con người mà còn ca ngợi tình yêu đôi lứa, khát vọng lứa đôi, bất chấp mọi chông gai, vượt qua mọi khó khăn thử thách để đến được với nhau.
- Luận điểm 2: Sự xót xa cho số phận đau thương của con người đồng thời lên án, tố cáo những thế lực chà đạp lên họ
Khi xây dựng nhân vật Kiều, Nguyễn Du đã lấy đúng hình tượng của những người phụ nữ “hồng nhan bạc phận” thời phong kiến. Kiều là người con hiếu thảo, cha bị tù tội do gia đình gặp biến cố, bọn tham quan hãm hại “sạch sành vét cho đầy túi tham”. Vì cứu cha và gia đình, Kiều đã quyết định hi sinh đi hạnh phúc riêng của bản thân mình. Kiều bán mình chuộc cha. Hành động của Kiều chứa đựng tinh thần nhân đạo, sự hiếu thảo, hiếu nghĩa khiến người đọc không khỏi xúc động xót xa.
“Hạt mưa sá nghĩ phận hèn,
Liều đem tấc cỏ quyết đền ba xuân”
hay:
“Thà rằng liều một thân con,
Hoa dù rã cánh, lá còn xanh cây”.
Phân tích giá trị nhân đạo của Truyện Kiều để thấy được con đường gian khổ sắp tới mà Kiều phải đi vừa cảm phục tấm lòng hiếu thảo, nhân hậu của nàng. Kiều bỏ qua hết những nỗi đau mà bản thân mình phải gánh chịu, chấp nhận tất cả để dành tình thương cho cha mẹ và các em, nàng lo cha già không ai chăm sóc:
“Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ…”
Ngoài ra, một tình tiết khác trong” Truyện Kiều” thể hiện nét đẹp của tình cảm nhân đạo đó là tình tiết “Trao duyên”. Giữa “‘Hiếu tình khôn lẽ hai đường vẹn hai’, Kiều đã nhờ cậy Thúy Vân trả nghĩa, trả tình cho Kim Trọng:
“Ngày xuân em hãy còn dài,
Xót tình máu mủ thay lời nước non.
Chị dù thịt nát xương mòn,
Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây.
Chiếc thoa với bức tờ mây,
Duyên này thì giữ vật này của chung.”
Day dứt khôn nguôi trong từng câu chữ của Truyện Kiều chính là sự day dứt, xót xa cho số phận con người. Sự xót thương sâu sắc cho số kiếp tài khắc nhưng bạc mệnh của này Kiều. Sau khi bán mình, Kiều lưu lạc suốt hơn 15 năm, nếm đủ mọi tủi nhục cay đắng “Thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần”.
Thậm chí đã nhảy sông Tiền Đường để tự giải thoát cho mình. Những từ ngữ như “làm chi”, “thương thay”, “còn gì”,..đã nói lên tất cả những xót thương, cảm thông, sự khóc thương của Nguyễn Du cho số phận của Kiều.
“Thương thay cũng một kiếp người,
Hại thay mang lấy sắc tài làm chi
Những là oan khổ lưu ly
Chờ cho hết kiếp còn gì là thân!”.
- Luận điểm 3: Từ Hải, Đạm Tiên những biểu hiện sâu sắc về tin thần nhân đạo. Sự thấu hiểu ước mơ, khát vọng tự do của con người.
Phân tích giá trị nhân đạo của Truyện Kiều để thấy, ngoài trân trọng vẻ đẹp con người, xót thương số phận khổ đau. Tin thần nhân đao còn thể hiện qua sự đồng cảm, đồng tình của chính tác giả đối với những khát vọng về sự tự do, về công lý của các nhân vật. Từ Hải, Đạm Tiên là những biểu hiện sâu sắc về khía cạnh nhân đạo này.
Từ Hải được xây dựng là nhân vật mang hình tượng sử thi, một vị anh hùng có sức mạnh phi thường, tài năng xuất chúng. Ngoài hình phong độ, đỉnh đạc, đầy khí chất “Râu hùm hàm én mày ngài. Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao”, “Dọc ngang nào biết trên đầu có ai!”. Người có nhiều chiến công lừng lẫy “Huyện thành đạp đổ năm tòa cõi nam”. Khi thanh kiếm vung lên, công lý và tự do được giành lại.
“Anh hùng tiếng đã gọi rằng
Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha”.
Nhờ có Từ Hải, Kiều đã “báo ân báo oán” thành công. Hình tượng nhân vật từ Hải là biểu hiện của tinh thần nhân đạo sâu sắc, xã thân vì nghĩa. Từ Hải tự như ánh sao, dù chỉ lướt qua nhưng đã đủ để soi sáng cho cuộc đời đầy tăm tối của Kiều, dành lại niềm tin và hy vọng trong Kiều. Cho dù cuối cùng Từ Hải bị Hồ Tôn Hiến hãm hại.
“Rằng: Từ là đấng anh hùng.
Dọc ngang trời rộng vẫy vùng biển khơi”.
Ngoài Thúy Kiều, Từ Hải, Kim Trọng,..Nguyễn Du còn xây dựng song song nhân vật Đạm Tiên, một số phận không kém phần xót xa như Kiều. Đạm Tiên, một kỹ nữ “nổi danh tài sắc một thì” nhưng hồng nhan bạc mệnh “Sống làm vợ khắp người ta. Hại thay thác xuống làm ma không chồng”. Đồng cảm với chính hoàn cảnh của đời mình, Kiều khóc cho Đạm Tiên hay chính Nguyễn Du đang khóc chung cho nỗi đau, số phận bạc bẽo của người phụ nữ thời bấy giờ.
“Đau đớn thay phận đàn hà
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung”.
Thông qua số phận và tính cách của Thúy Kiều – Nhân vật trung tâm cả tác phẩm. Nguyễn Du đã tạo nên “Đoạn trường tân thanh” một kiệt tác đầy tính nhân văn, nhân đạo.
Kết bài
Phân tích giá trị nhân đạo của Truyện Kiều để thấy tinh thần nhân đạo là nội dung xuyên suốt tác phẩm. Nguyễn Du đã khiến chúng ta phải tự hào về một thi sĩ có trái tim giàu lòng yêu thương, có một tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, đồng cảm với số phận con người, một tài năng kiệt xuất của thi ca nước nhà.